ความเป็นอิสระทางการคลังขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไทย

บทคัดย่อ

การกระจายอำนาจทางการคลังจึงส่งผลที่ท้องถิ่นมีอำนาจการตัดสินใจในการบริหารภารกิจและงบประมาณของตนเอง ทั้งในด้านของกลไกทางภาษีและงบประมาณรายจ่ายที่สอดคล้องกับบริบทของแต่ละแห่งมากยิ่งขึ้น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นถือว่าเป็นหน่วยงานที่ใกล้ชิดกับประชาชนและชุมชนมากที่สุด และมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในหลากหลายมิติ บทความนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาความเป็นอิสระทางการคลังขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไทยโดยพิจารณาจากโครงสร้างรายได้ภายใต้พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหา ผลการศึกษา พบว่า รายได้ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นของไทยในภาพรวมแม้จะมีแนวโน้มว่ามีจำนวนที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่องทั้งในด้านจำนวนเงินและสัดส่วนต่อรายได้ของรัฐบาล แต่ในทางกลับกันพบว่า รายได้ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ผ่านมานั้น ส่วนใหญ่ได้รับจากเงินอุดหนุนและภาษีที่รัฐจัดสรรให้รวมแล้วประมาณร้อยละ 90 ของรายได้ทั้งหมด แม้จะมีแนวโน้มที่เพิ่มมากขึ้นทุกปี แต่สัดส่วนรายได้ที่ท้องถิ่นจัดเก็บเองซึ่งเป็นสิ่งที่สะท้อนความเข้มแข็งของท้องถิ่นนั้นกลับน้อยที่สุดเมื่อเทียบกับรายได้ด้านอื่น ๆ หรือประมาณร้อยละ 10 เท่านั้น ย่อมสะท้อนถึงสุขภาพทางการคลังของท้องถิ่นว่าขาดความเป็นอิสระทางการคลังโดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านของการจัดเก็บรายได้