มิติสุนทรียศาสตร์ในดาบเมือง

บทคัดย่อ

สุนทรียศาสตร์เป็นศาสตร์หนึ่งของสาขาปรัชญาที่ว่าด้วยเรื่องคุณค่าของความงาม ทั้งเกิดจากมนุษย์สร้างขึ้นหรือเกิดเองโดยธรรมชาติ สัมผัสผ่านทางตาเห็นรูป เกิดเป็นความรู้สึกว่าชอบ ยินดี เพลิดเพลิน อิ่มใจ ในวัตถุสิ่งนั้น ด้วยเหตุนี้สุนทรียศาสตร์จึงเป็นแขนงที่ศึกษาแสวงหาความรู้และวิเคราะห์เกี่ยวกับความงามคืออะไร ใช้ทฤษฎีตัดสินคุณค่าความงามอย่างไร ดังนั้นจึงเป็นเหตุผลเพื่อวิเคราะห์มิติสุนทรียศาสตร์ในดาบเมือง มุมมองในศาสตร์ที่ว่าด้วยความงามความรู้สึกที่น่าพึงพอใจ ความรู้สึกชอบ มีเสน่ห์ ลุ่มหลงในมนต์ที่มีอัตลักษณ์ที่ปรากฏในดาบเมือง โดยอาศัยหลักทฤษฎีการตัดสินคุณค่าความงาม มี 3 ทฤษฎี คือ ทฤษฎีแบบจิตวิสัย หรือ อัตวิสัย ทฤษฎีวัตถุวิสัย และทฤษฎีสัมพันธ์นิยม ซึ่งดาบเมืองสามารถพบได้ในจังหวัดภาคเหนือของไทย คือ เชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน ลำพูน ลำปาง แพร่ น่าน พะเยา เดิมเคยเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรล้านนา ต่อมาภายหลังกลายเป็นส่วนหนึ่งของสยามในสมัยรัตนโกสินทร์ตรงกับรัชกาลที่ 5 มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจึงกลายเป็นจังหวัดทางภาคเหนือของประเทศไทยตอนบน มีมรดกตกทอดและอัตลักษณ์นั่นคือ ดาบเมือง ประกอบด้วย 2 มิติ คือ “รูปธรรม” ความงามในองค์ประกอบของดาบเมืองมีรูปร่าง รูปทรง สัดส่วนสมบูรณ์ ที่สามารถจับต้องได้ และ “นามธรรม” เป็นความงาม ความเชื่อ เชิงจิตวิญญาณที่ไม่สามารถจับต้องได้ ต้องใช้ความรู้สึกทางอารมณ์ในการเข้าถึงคุณค่าสุนทรียะในดาบเมืองจึงอาศัยเกณฑ์ตัดสินได้จากทฤษฎีสัมพันธ์นิยม ที่ให้มิติของความงามทั้งวัตถุและความรู้สึก