การพัฒนาศักยภาพชุมชนในการบริหารจัดการขยะต้นทางอย่างมีประสิทธิภาพโดยการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย กรณีศึกษา ตำบลโคกมั่งงอย อำเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

ปัญหาขยะมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นและขยะตกค้างจากการจัดการขยะชุมชนทุกประเภท ณ สถานที่กำจัดขยะขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดังนั้นการวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อการพัฒนาศักยภาพชุมชนในการบริหารจัดการขยะต้นทางอย่างมีประสิทธิภาพโดยการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายจังหวัดชัยภูมิใช้รูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยเลือกพื้นที่การวิจัยแบบเจาะจง คือชุมชนบ้านหนองเม็ก หมู่ 9 ตำบลโคกมั่งงอย อำเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ ประชากรและกลุ่มตัวอย่างเป็นตัวแทนครัวเรือนที่อยู่ในพื้นที่ มีจำนวน 60 คน เก็บรวบรวมข้อมูลการวิจัยทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ โดยใช้แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง แนวทางการสนทนากลุ่ม แบบบันทึกการสังเกต และแบบบันทึกภาคสนาม การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติ ร้อยละ การทดสอบค่าที (paired sample t-test) และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา การดำเนินงานแบ่งออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่ 1) การศึกษาบริบทชุมชน ข้อมูลชุมชน 2) กระบวนการพัฒนาศักยภาพชุมชน และ 3) การประเมินผลลัพธ์การพัฒนา มีระยะเวลาในการดำเนินงาน 1 มกราคม 2564 ถึง 31 มีนาคม 2565 ผลการวิจัย พบว่ากลุ่มตัวอย่างหลังการพัฒนาศักยภาพแล้วมีความรู้ในการคัดแยกขยะครัวเรือน และมีพฤติกรรมการจัดการขยะมากขึ้น อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) ส่วนผลการประเมินศักยภาพชุมชนในการบริหารจัดการขยะต้นทาง ทำให้ปริมาณขยะโดยรวมลดลงเหลือเพียงร้อยละ 11.09 และชุมชนมีความพึงพอใจในกิจกรรมที่ดำเนินการร่วมกันตั้งแต่เริ่มต้นจนสิ้นสุดโครงการร้อยละ 85.47