การพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุในการสร้างงานสร้างอาชีพด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นในการทำผักดอง ปลอดสารพิษ บ้านโคกก่อง ตำบลโนนสะอาด อำเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

ประเทศไทยกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ และผู้สูงอายุส่วนใหญ่ล้วนมีประสบการณ์ในการดำเนินชีวิต การทำงาน พร้อมทั้งองค์ความรู้ที่จะถ่ายทอดแก่คนรุ่นหลังเสมอ ผู้วิจัยจึงมีความประสงค์ที่จะหาแนวทางในการพัฒนาศักยภาพของผู้สูงอายุ จากองค์ความรู้เดิม (Tacit Knowledge) เพื่อพัฒนาต่อยอดให้เกิดองค์ความรู้ใหม่ในการสร้างอาชีพ พัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อจำหน่าย โดยให้กลุ่มผู้สูงอายุได้มีกิจกรรม มีรายได้ และเป็นการรวบรวมองค์ความรู้เพื่อต่อยอดวิสาหกิจของชุมชน มีวัตถุประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษากระบวนการปลูกผักและแปรรูปผักดองปลอดสารพิษด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น 2) เพื่อพัฒนากระบวนการแปรรูปผักดองปลอดสารพิษด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น 3) เพื่อพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ ด้านการแปรรูปผักดองปลอดสารพิษ 4) เพื่อส่งเสริมการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจผู้สูงอายุ ตามผลวิจัยดังนี้

        กระบวนการปลูกผักและแปรรูปผักดองปลอดสารพิษด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น พบว่าการปลูกผักเพื่อทำผักดอง ผู้สูงอายุจะเริ่มดำเนินการปลูกผักเพื่อเป็นอาชีพเสริม ทำเป็นกิจกรรมยามว่างหลังฤดูเก็บเกี่ยวผลผลิตข้าวนาปีซึ่งอยู่ในช่วงเดือน พฤศจิกายน ถึงเดือน มกราคม ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของผักที่นิยมนำมาปลูก เพราะมีอายุการเจริญเติบโตสั้น เช่น ผักกาดเขียวปลี ต้นหอม ซึ่งผู้สูงอายุมักนำผักที่ปลูกมาจำหน่ายในชุมชน และนำผักที่เหลือมาทำผักดองเพื่อเป็นการถนอมอาหาร

        การพัฒนากระบวนการแปรรูปผักดองปลอดสารพิษด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น พบว่าเดิมกลุ่มผู้สูงอายุมีวิธีการทำผักดองตามองค์ความรู้ที่ได้รับการถ่ายทอดจาก พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ซึ่งถ่ายทอดกันในครอบครัว โดยกระบวนการทำผักดองนั้นมีวิธีการขั้นตอนที่คล้ายกัน แต่ผู้สูงอายุไม่ได้บันทึกข้อมูลวิธีการการทำผักดองอย่างเป็นระบบและมีขั้นตอนที่ชัดเจน ทำให้รสชาติของแต่ละคนนั้นไม่เหมือนกัน ซึ่งเมื่อผู้วิจัยทราบถึงประเด็นปัญหาดังกล่าวจึงจัดเก็บข้อมูล และสังเคราะห์วิธีการทำผักดองจากองค์ความรู้ของผู้สูงอายุ เพื่อให้ได้ส่วนผสม และวิธีการทำที่ได้มาตรฐาน รสชาติที่คงที่ เพื่อพัฒนากระบวนการแปรรูปผักดองปลอดสารพิษให้ได้มาตรฐาน

        การพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุด้านการแปรรูปผักดองปลอดสารพิษ พบว่าการพัฒนาโดยการอบรมเชิงปฏิบัติการ ลงมือปฏิบัติจริงในทุกขั้นตอนโดยนำองค์ความ และภูมิปัญญาของผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นศาสตร์และศิลป์ในการดำเนินชีวิตของผู้สูงอายุที่ได้สั่งสมสืบทอดกันมาช้านาน จากพ่อแม่ปู่ย่าตายายสู่ลูกหลาน จากคนรุ่นหนึ่งสู่อีกรุ่นหนึ่ง มาผสมผสานกับองค์ความรู้ เทคโนโลยี ในมติต่าง ๆ ผสานกับกระบวนการพัฒนาด้วยการให้ความรู้ที่เหมาะสมและตรงกับความต้องการของผู้สูงอายุจึงสร้างรายได้ให้แก่กลุ่มผู้สูงอายุ สร้างความมั่นคงทางอาชีพสูงวัย และสร้างสุขภาพที่ดี เพื่อนำไปสู่การพัฒนาได้อย่างเต็มศักยภาพ ซึ่งตรงกับแนวคิด “พฤฒิพลัง” หรือ Active Aging

        การจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจผู้สูงอายุ กลุ่มผู้สูงอายุได้ดำเนินการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชน โดยได้รับการจดทะเบียนกลุ่มวิสาหกิจชุมชน ชื่อกลุ่ม “วิสาหกิจชุมชนกลุ่มเกษตรกรปลอดภัยวัยเก๋า” รหัสทะเบียน 4-36-03-04/1-0015 ให้ไว้ ณ วันที่ 12 เดือน พฤษภาคม พ.ศ. 2565