ผลของกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานต่อความสัมพันธ์ในครอบครัวของวัยรุ่นสมาธิสั้น

บทคัดย่อ

ความสัมพันธ์ในครอบครัวของวัยรุ่นสมาธิสั้น เป็นปัจจัยป้องกันและปัจจัยเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพจิตและความสำเร็จในชีวิต วัยรุ่นมักการขาดการยับยั้งชั่งใจ มีพฤติกรรมหุนหันพลันแล่น ทำให้ง่ายต่อการมีความขัดแย้งในเรื่องสัมพันธภาพในครอบครัว การศึกษาวิจัยปัจจุบันพบว่าการฝึกสติมีผลทางบวกต่อปัญหาด้านสุขภาพจิต ช่วยให้การทำงานของสมองส่วนอารมณ์ดีขึ้น แต่ในประเทศไทยไม่มีโปรแกรมที่ช่วยในการบำบัดเรื่องนี้โดยตรง การศึกษาวิจัยนี้จึงเกิดขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนาโปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานต่อความสัมพันธ์ในครอบครัวของวัยรุ่นสมาธิสั้น และเพื่อศึกษาผลของการใช้โปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานต่อความสัมพันธ์ในครอบครัวของผู้ปกครองและวัยรุ่นสมาธิสั้น

        การศึกษาครั้งนี้ใช้กระบวนการวิจัยและพัฒนาโดยมีวงจรการวิจัยและพัฒนา 3 รอบ 6 ขั้นตอน ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจำนวน 5 คน ได้แก่ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น 2 คน นักสังคมสงเคราะห์ 2 คน และอาจารย์ภาควิชาจิตวิทยา 1 คน กลุ่มตัวอย่างขนาดเล็กสำหรับทดลองโปรแกรมจำนวน 10 คน ประกอบด้วย วัยรุ่นสมาธิสั้นจำนวน 5 คน และผู้ปกครองจำนวน 5 คน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการทดลองจำนวน 40 คน ประกอบด้วย เด็กวัยรุ่นสมาธิสั้นจำนวน 20 คน และผู้ปกครองจำนวน 20 คน แบ่งเป็นกลุ่มทดลองจำนวน 20 คน และกลุ่มควบคุมจำนวน 20 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย 1) โปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดที่ใช้สติเป็นฐาน 2) แบบสังเกตความสอดคล้องของโปรแกรม 3) แบบประเมินโปรแกรม และ 4) แบบประเมินความบกพร่องทางหน้าที่ในเด็กและวัยรุ่นที่ป่วยเป็นโรคสมาธิสั้น ทำการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อพัฒนาโปรแกรมโดยทำการวิเคราะห์ค่าความสอดคล้องและความตรงเชิงเนื้อหาของโปรแกรม การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา ส่วนการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติแบบพรรณนาและสถิติแบบอ้างอิง

        ผลการวิจัยพบว่า: โปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานมีองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการ ได้แก่ 1) ทักษะการฝึกสติหลัก 2) กิจกรรมสะท้อนคิด และ 3) ผลลัพธ์ โดยผลการวิเคราะห์ค่าความสอดคล้องและความตรงเชิงเนื้อหาทั้งหมด (S-CVI) จากผู้เชี่ยวชาญจำนวน 5 คน มีค่าเท่ากับ 0.95 ความคิดเห็นของนักสังคมสงเคราะห์จำนวน 6 คน ในภาพรวมต่อโปรแกรมอยู่ในระดับมากที่สุด 4.75 (=4.75, SD=0.48) ผลจากการนำโปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานกลุ่มไปใช้ พบว่า วัยรุ่นสมาธิสั้นกลุ่มทดลองหลังใช้โปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานมีคะแนนความสัมพันธ์ในครอบครัวดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ.01 (F=15.6479**, p<.01) และมีคะแนนความสัมพันธ์ในครอบครัวหลังการทดลองดีกว่าวัยรุ่นสมาธิสั้นกลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ.01 (t=3.0997**, p<.01)

        สรุป: โปรแกรมกลุ่มสังคมบำบัดโดยใช้สติเป็นฐานมีความตรงเชิงเนื้อหาและมีความเหมาะสมในการนำไปใช้กับวัยรุ่นสมาธิสั้น และทำให้ความสัมพันธ์ในครอบครัวของวัยรุ่นสมาธิสั้นดีขึ้น