ฐานทรัพยากรท้องถิ่นและความมั่นคงทางอาหารชุมชน บ้านป่านางเย้อ ตำบลหนองบัว อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี
คำสำคัญ:
ความมั่นคงทางอาหาร , ทรัพยากรท้องถิ่น , การธำรงรักษา , แบบแผนบทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทชุมชนบ้านป่านางเย้อ ตำบลหนองบัว อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี และแบบแผนการธำรงรักษาฐานทรัพยากรท้องถิ่นของชุมชนบ้านป่านางเย้อที่ส่งผลต่อความมั่นคงทางอาหาร ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประยุกต์วิธีวิจัยทางมานุษยวิทยา เก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้นำชุมชน ปราชญ์ชุมชน ตัวแทนกลุ่มผู้สูงอายุ ตัวแทนกลุ่มแม่บ้าน ตัวแทนหัวหน้าครัวเรือน รวมถึงตัวแทนกลุ่มเด็กและเยาวชน จำนวน 23 ราย พื้นที่ศึกษา คือ หมู่ที่ 6 บ้านป่านางเย้อ ตำบลหนองบัว อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี
ผลการวิจัยพบว่า 1) บ้านป่านางเย้อ เป็นชุมชนหนึ่งในตำบลหนองบัว อำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี ป่านางเย้อ เป็นการเรียกชื่อตามบริบทของชุมชน เนื่องจากบริเวณดังกล่าวมีต้นเย้อขึ้นเป็นจำนวนมาก ต้นเย้อเป็นพืชตระกูลไม้เถา ปัจจุบันไม่ปรากฎให้เห็นเนื่องจากชุมชนมีการขยายพื้นที่ทำกินจนทำให้ต้นเย้อสูญพันธุ์ไปจากชุมชน ภูมินิเวศของชุมชนป่านางเย้อมีภูเขาสลับกับพื้นที่ราบเชิงเขาและพื้นที่ราบริมฝั่งแม่น้ำแควใหญ่ โครงสร้างของชุมชนมีลักษณะเป็นสังคมกึ่งเมืองกึ่งชนบท สมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม พึ่งพาอาศัยฐานทรัพยากรท้องถิ่นด้วยการนำภูมิปัญญาที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษมาใช้ในการดำเนินชีวิตเป็นหลัก ทำให้ชุมชนมีความมั่นคงทางด้านอาหาร 2) แบบแผนในการธำรงรักษาฐานทรัพยากรท้องถิ่นของชุมชน คือ (1) การรักษาการถ่ายทอดวัฒนธรรมอาหารท้องถิ่น ปลูกฝั่งสำนึกถิ่นตนตั้งแต่ระดับครอบครัว และระดับชุมชน และ (2) เสริมสร้างศักยภาพชุมชมในการจัดการอาหารที่เหมาะสม เริ่มต้นตั้งแต่ระดับครัวเรือน ระดับชุมชน/ท้องถิ่น ส่งเสริมให้สมาชิกในชุมชนได้รักษาแบบแผน ภูมิปัญญาอาหารของบรรพบุรุษที่ได้ถ่ายทอดไว้ในชุมชน สร้างการมีส่วนร่วมในงานกิจกรรมต่าง ๆ ตั้งแต่ระดับครอบครัว – ระดับชุมชน ทำให้เกิดสำนึกพัฒนาถิ่นตนเป็นรากฐานการสร้างความมั่นคงทางทางอาหารของชุมชนอย่างยั่งยืน
References
จักษุมาลย์ วงษ์ท้าว, ภัคธร ชาญฤทธิเสน และนพรัตน์ ไชยชนะ. (2559).ความมั่นคงทางอาหารในมิติวัฒนธรรมบนความหลากหลายของทรัพยากรท้องถิ่น บ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. กาญจนบุรี: สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏกาญจนบุรี.
นพรัตน์ ไชยชนะ และจักษุมาลย์ วงษ์ท้าว. (2561). ความมั่นคงทางอาหารในมิติวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโปร์ บ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์,11(1), 43–71.
นพรัตน์ ไชยชนะ และวีระวัฒน์ อุดมทรัพย์. (2562). วิถีชีวิตและความมั่นคงทางอาหารในมิติวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรึ่ยงโปร์บ้านไร่ป้า ตำบลห้วยเขย่ง อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 19(2), 9–19.
นพรัตน์ ไชยชนะ. (2562). แกงบวนตลิ่งแดงและความมั่นคงทางอาหารในท้องถิ่น. วารสารอินทนิลทักษิณสาร, 14(1), 121–151.
นพรัตน์ ไชยชนะ. (2563). แนวทางเสริมสร้างศักยภาพชุมชนด้านความมั่นคงทางอาหาร: กรณีศึกษาบ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต, 8(1), 158–171.
นพรัตน์ ไชยชนะ. (2565). ความมั่นคงทางอาหารชุมชนบ้านบ้องตี้ล่าง ตำบลบ้องตี้ อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา, 10(2), 205–224.
พรทิพย์ ติลกานันท์. (2557). การนำเสนอรูปแบบการเรียนรู้ของชุมชนเพื่อสร้างเสริมความมั่นคงทางอาหาร. (วิทยานิพนธ์ครุศาสตรดุษฏีบัณฑิต สาขาวิชาการศึกษาตลอดชีวิต). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พรรณภัทร ปลั่งศรีเจริญสุข, วีระเทพ ปทุมเจริญวัฒนา และชิดชงค์ นันทนาเนตร. (2560). กระบวนการเรียนรู้ที่ส่งเสริมความมั่นคงทางอาหารของชุมชน กรณีศึกษา บ้านยางแดง ตำบลคู้ยายหมี อำเภอสนามชัยเขต จังหวัดฉะเชิงเทรา. E-Journal Silpakorn University, 10(2), 2758–2774.
ภานุมาศ สุนทรวิจิตร. (2559). ความมั่นคงทางอาหารของชุมชนคลองแดน กรณีศึกษาตำบลคลองแดน อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา. (วิทยานิพนธ์
วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการสิ่งแวดล้อม). สงขลา: มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
วสวัตติ์ มานู. (2560). ความมั่นคงทางอาหารและปัจจัยที่มีผลต่อความมั่นคงทางอาหารของประชาชนตำบลมะตูม อำเภอพนัสนิยม จังหวัดชลบุรี. (วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการทรัพยากรเพื่อความมั่นคง). ชลบุรี: มหาวิทยาลัยบูรพา.
วาสนา ศรีจำปา. (2557). วิถีชีวิตกับความมั่นคงทางอาหารในพื้นที่ป่าชุมชนโนนใหญ่ตำบลเสียว อำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ จังหวัดศรีสะเกษ. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพัฒนามนุษย์และสังคม). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศจินทร์ ประชาสันติ์. (2555). ความมั่นคงทางอาหาร:แนวคิดและตัวชี้วัด. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส).
ศยามล เจริญรัตน์. (2559). การศึกษาเพื่อการสร้างความมั่นคงทางอาหารและวิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่อนุรักษ์ : กรณีชุมชนกะเหรี่ยงในผืนป่าตะวันตก ปีที่ 2. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศุภวรรณ จันทร์เติบ. (2556). ความมั่นคงทางอาหารและสิทธิชุมชน: กรณีศึกษาการเข้าถึงแหล่งอาหารของชุมชนชาวเลหาดราไวย์ จังหวัดภูเก็ต. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาชนบทศึกษาและการพัฒนา). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
Berkes, F. (1999). Sacred ecology: traditional ecological knowledge and resource management. Taylor and Francis.
Chaichana, N. (2018). Modes of Production and Food Security in Cultural Dimensions Ban Thiphuye, Thailand. Asian Political Science Review, 2(2), 24-32.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
Copyright (c) 2023 มหาวิทยาลัยพะเยา
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ผู้นิพนธ์ต้องรับผิดชอบข้อความในบทนิพนธ์ของตน มหาวิทยาลัยพะเยาไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับบทความที่ตีพิมพ์เสมอไป ผู้สนใจสามารถคัดลอก และนำไปใช้ได้ แต่จะต้องขออนุมัติเจ้าของ และได้รับการอนุมัติเป็นลายลักษณ์อักษรก่อน พร้อมกับมีการอ้างอิงและกล่าวคำขอบคุณให้ถูกต้องด้วย
The authors are themselves responsible for their contents. Signed articles may not always reflect the opinion of University of Phayao. The articles can be reproduced and reprinted, provided that permission is given by the authors and acknowledgement must be given.
