การจัดการความรู้ด้านการจัดการเทคโนโลยี ในการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณี

บทคัดย่อ

 บทคัดย่อ

               งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการจัดการความรู้ด้านการจัดการเทคโนโลยีในการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณีการศึกษาใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพในพื้นที่ที่มีการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณีในโบสถ์วัดกก กรุงเทพมหานครระหว่างเดือนกันยายน พ.ศ. 2556 ถึงเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2561 ผู้ให้ข้อมูลหลัก คือ นายเชาวลิตร เนินพรหม (ครูช่าง) นางสุมนมาลย์ เนินพรหม (นักอนุรักษ์ผู้เชี่ยวชาญ) และกลุ่มลูกศิษย์ที่มารับการสืบทอดการทำพื้น 2 คนและการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณี13 คน ด้วยเทคนิคการสังเกตโดยตรง การสัมภาษณ์เจาะลึก และการจดบันทึกภาคสนาม การวิเคราะห์และตีความข้อมูลการสรุป และการตรวจสอบกระทำตามหลักอุปนัย  มีการนำเสนอผลการศึกษาในเวทีสาธารณะที่มีผู้เชี่ยวชาญรับเชิญร่วมตรวจสอบและวิพากษ์ผลการศึกษาผลจากกระบวนการจัดการความรู้ด้วยวิธีการสกัดความรู้ด้านการจัดการเทคโนโลยีในการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณีจากความรู้ที่ฝังอยู่ในตัวครูช่างและนักอนุรักษ์และแปลงเป็นความรู้ชัดแจ้ง พบว่ากระบวนการจัดการเทคโนโลยีในการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณีเป็นส่วนหนึ่งของการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณีในการเขียนภาพขึ้นใหม่ในพื้นผนังที่ภาพเดิมลบเลือนไปเกือบทั้งหมดให้สอดคล้องกับจิตรกรรมฝาผนังด้านบนที่สันนิษฐานว่าเขียนในสมัยรัชกาลที่ 3 ครูช่างทำการร่างภาพ ออกแบบสีและลายเส้นตามลักษณะของจิตรกรรมฝาผนังในภาคกลางสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น และเขียนบนผนังระหว่างช่องหน้าต่างเป็นภาพทศชาดกผนังสกัดหน้าพระประธานเป็นภาพวิถีชีวิต ผนังสกัดหลังพระประธานเป็นภาพพุทธประวัติตอนมารผจญและการตรัสรู้ ผนังด้านรักแร้ 4 มุมของโบสถ์เป็นภาพบ้านเรือน ภาพวิถีชีวิต และภาพสัตว์ ผนังด้านบานแผละหรือกกเป็นภาพเครื่องบูชาแบบจีน และพบว่ากระบวนการจัดการเทคโนโลยีในการเขียนจิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณี มี 10 กระบวนการเรียงลำดับตามขั้นตอนการปฏิบัติงาน ประกอบด้วย 1. การลอกลายออกจากผนัง 2. การเตรียมผนัง 3. การทำพื้น 4.การลอกลายกลับคืนผนัง  5. การโรยแบบ เขียนลายเส้นลวดและเขียนลายกรอบบานแผละ 6. การโฉบสีบรรยากาศ 7. การทำสีฝุ่น 8. การเขียนสีฝุ่น 9. การปิดทอง 10. การตรวจสอบประเมินและแก้ไข ซึ่งทุกขั้นตอนมีกระบวนการจัดการเทคโนโลยีเฉพาะตัว 3 ขั้นตอน คือ 1. การวางแผนและการเตรียมการ 2. การดำเนินการ (การเลือก ดัดแปลง ปรับปรุง และ/หรือประยุกต์ใช้) และ 3. การวัด ควบคุม ประเมินและพัฒนาเทคโนโลยี พื้นที่ที่มีการแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างครูช่าง นักอนุรักษ์ ลูกศิษย์ และผู้วิจัยเกิดขึ้นในโบสถ์และในอาคารที่เป็นพื้นที่เตรียมงานในลักษณะปฏิสัมพันธ์แบบเห็นหน้ากันในกลุ่มขนาดเล็ก และในกระบวนการจัดการเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาการเขียนและการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังไทยประเพณีพบการผสานกันขององค์ความรู้โบราณและความรู้สมัยใหม่เพื่ออนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังให้คงอยู่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติไทยที่มีเอกลักษณ์สืบไป