การศึกษาผังชุมชนและสถาปัตยกรรมของเมืองขลุง จังหวัดจันทบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากายภาพชุมชนและรูปแบบสถาปัตยกรรมของกลุ่มชนต่าง ๆ ซึ่งตั้งถิ่นฐานอยู่ในเขตเทศบาลเมืองขลุง จังหวัดจันทบุรี พร้อมกับระบุเอกลักษณ์และคุณค่าทางสถาปัตยกรรม โดยใช้อาคารพักอาศัย ศาสนสถาน และกายภาพของย่านชุมชน เป็นประชากรศึกษา เก็บข้อมูลด้วยวิธีการสังเกตและบันทึกกายภาพ สัมภาษณ์ และสนทนากลุ่ม เทียบเคียงกับแหล่งข้อมูลทุติยภูมิ เพื่อวิเคราะห์ผังชุมชนและรูปแบบอาคาร ผลการวิจัยพบว่า เมืองขลุงเป็นชุมชนแฝดที่แวดล้อมด้วยถิ่นฐานของชาวไทยซึ่งกระจายอยู่โดยรอบ พื้นที่ตอนในแบ่งเป็นย่านตลาดของชาวจีนและชุมชนชาวประมงของชาวญวน ชาวไทยมักอยู่อาศัยในเรือนยกใต้ถุนซึ่งกระจายอยู่ในสวน ชาวจีนมักจะอยู่อาศัยในห้องแถวหรือตึกแถวในย่านตลาด ชาวญวนจะอยู่อาศัยในเรือนยกใต้ถุนสูงบริเวณที่ลุ่มริมคลอง ศาสนสถานของชาวจีนและญวนสามารถธำรงตัวตนทางวัฒนธรรมเอาไว้ ควบคู่กับการใช้ลักษณะไทยบางประการเข้ามาผสานเพื่อแสดงความกลมกลืนกับสังคมบริบทใหญ่ สรุปว่า รูปแบบผังชุมชนและสถาปัตยกรรมดั้งเดิมของเมืองขลุงได้แสดงร่องรอยการตั้งถิ่นฐานและเอกลักษณ์ของประชากรกลุ่มต่าง ๆ และมีการปรับตัวภายใต้บทบาท สถานภาพทางสังคม และพัฒนาการของบ้านเมืองตามยุคสมัย ผลการวิจัยนี้สามารถยืนยันคุณค่าของชุมชนเมืองขลุงด้วยงานสถาปัตยกรรม รวมถึงสร้างองค์ความรู้เป็นต้นทุนสำหรับใช้พัฒนาพื้นที่ตามแนวทางเศรษฐกิจสร้างสรรค์ต่อไป