พลวัตการนับถือผีของกลุ่มชาติพันธ์ลาวบ้านเนินสะอาดในบริบทสังคมสมัยใหม่

บทคัดย่อ

    การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา1) ความเชื่อและพิธีกรรมการนับถือผีของชาวบ้านเนินสะอาด ตำบลนาราชควาย อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม และ 2) บทบาทและความสำคัญของการนับถือผีของชาวบ้านเนินสะอาด ตำบลนาราชควาย อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารและภาคสนาม  การสัมภาษณ์เชิงลึก 4 กลุ่ม คือผู้นำพิธีกรรม จำนวน 4 คน ปราชญ์ท้องถิ่น จำนวน 5 คน ผู้มีประสบการณ์เข้าร่วมพิธีกรรม 10 คน นักศึกษาที่เคยเข้าร่วมพิธีกรรม 10 คน รวมทั้งหมด 29 คน และนำเสนอผลการวิเคราะห์โดยวิธีพรรณนาวิเคราะห์
    ผลการวิจัยพบว่า 1) ชาวบ้านเนินสะอาด สืบทอดความเชื่อเรื่องผีมาช้านาน แรกเริ่มตั้งชุมชนได้ตั้งหอปู่ตาไว้ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของชุมชนเพราะเชื่อว่าเป็นทิศแห่งความเจริญรุ่งเรืองและคอยปกปักรักษาผู้คนในหมู่บ้าน ทำให้เกิดความสงบสุข ปฏิบัติตามจารีตประเพณี ในระดับตระกูลนั้นชาวบ้านนับถือผีเชื้อ มี 2 ตระกูล คือ ไตรยะถา และ อาษาวัง ในระดับครอบครัวนับถือผีบ้านผีเฮือนซึ่งปฏิบัติอย่างเคร่งครัด ไปลามาไหว้ บอกกล่าว เซ่นบวงสรวง ในไร่นามีผีตาแฮกคอยดูแลต้นข้าวและผลผลิตให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ เมื่อมหาวิทยาลัยนครพนมได้ก่อตั้งขึ้น ทำให้บ้านเนินสะอาดมีความคึกคักเพราะผู้คนในระดับอุดมศึกษาเข้ามาอาศัยในชุมชน ชาวบ้านได้ปรับเปลี่ยนอาชีพเพื่อรองรับประชากรที่เข้ามาใหม่ ซึ่งทำให้การประกอบพิธีกรรมการนับถือผีเปลี่ยนแปลงไปเพื่อตอบสนองความต้องการและแก้ไขปัญหาใหม่ในสังคม เช่น ของหาย ข้อขัดแย้งเรื่องที่ดิน ปัญหาที่เกิดจากความเครียดของนักศึกษา ปัญหาด้านการเรียน ปัญหาความรัก ปัญหาค้าขายเป็นต้น และ 2) บทบาทและความสำคัญของการนับถือผี ประกอบด้วย 2.1 บทบาทต่อการรักษา ในปัจจุบันชาวบ้านมีความรู้ด้านการแพทย์มากขึ้น  แต่มุมมองและการเข้าใจเกี่ยวกับสาเหตุของความเจ็บป่วยยังคงมีกรอบความคิดของอำนาจเหนือธรรมชาติทำให้ชาวบ้านบางคนเข้ามาพึ่งอำนาจของผีแม้ไม่สามารถพิสูจน์ได้ว่าจะได้ผลแต่สิ่งที่พบ คือ ความรู้สึกสบายใจ คลายกังวล  2.2 บทบาทต่ออาชีพ ในปัจจุบันชุมชนบ้านเนินสะอาดมีผู้คนหลากหลายอาชีพ เช่น ค้าขาย ช่างเสริมสวย ซ่อมรถ คนเหล่านี้บนบาน ขอพึ่งบารมี เพื่อขอให้ประสบผลสำเร็จจากการทำธุรกิจ 2.3 บทบาทต่อการเดินทาง ชาวบ้านมักบนบานเป็นการสร้างขวัญและกำลังใจต่อเหตุการณ์ที่ไม่สามารถคาดคะเนล่วงหน้าได้ ทำให้เกิดกำลังใจที่ดี 2.4 บทบาทต่อการจัดระเบียบและควบคุมทางสังคม การยึดถือจารีตประเพณี ข้อห้าม หลักธรรมทางพุทธศาสนามาปฏิบัติใช้ โดยผีปู่ตาเป็นผู้ควบคุมลงโทษผู้ที่กระทำผิด ทำให้เห็นได้ว่าชาวบ้านเนินสะอาดยังคงนับถือผีเพื่อธำรงวัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนสืบไปภายใต้บริบท เงื่อนไข ปัจจัยของชุมชนที่เป็นพลวัตอย่างต่อเนื่อง