“ราโชมอน” และ “จอนะธัน ลิวิงสตัน นางนวล” : วรรณกรรมแปล ที่ทรงพลังของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช

บทคัดย่อ

ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช เป็นนักปราชญ์ของเมืองไทยที่มีบทบาทสำคัญในหลายด้าน ทั้งในการเป็นนักธนาคาร นักหนังสือพิมพ์ นักการเมือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งบทบาทในฐานะที่เป็นนักเขียน ผลงานประพันธ์ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช มีจำนวนมากและเป็นที่ยอมรับว่าเขาประสบความสำเร็จในวรรณกรรมทุกประเภทที่เขียน สำหรับผลงานด้านการแปลนั้น ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้แปลวรรณกรรมไว้สองเรื่องคือ “ราโชมอน” และ “จอนะธัน ลิวิงสตัน นางนวล” บทความชิ้นนี้จึงมุ่งนำเสนอแนวคิดและปรัชญาชีวิตที่แฝงซ่อนอยู่ในวรรณกรรมทั้งสองเรื่อง ซึ่งเป็นสิ่งประเล้าประโลมใจที่ทำให้ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้แปลผลงานทั้งสองมาเป็นภาษาไทย

บทละครเรื่อง “ราโชมอน” สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมกับบริบททางสังคมและวัฒนธรรม ซามูไรเคยได้รับทั้งเกียรติ อำนาจ และอภิสิทธิ์เหนือชนชั้นอื่น ๆ ในสังคม แต่เมื่อชนชั้นกลางของญี่ปุ่นเริ่มเติบโตขึ้น ทำให้มีอำนาจทางการเงินและทางสังคมมากขึ้น ชนชั้นซามูไรก็เริ่มเสื่อมอำนาจและด้านมืดของซามูไรก็ค่อย ๆ ถูกเปิดเผยออกมา ตัวละครซามูไรในเรื่องเป็นคนขี้ขลาดและฝีมือในการต่อสู้ก็อยู่ในระดับที่ย่ำแย่ แต่เขากลับชอบแสดงความองอาจ การมีอำนาจเหนือคนอื่น และสนใจแต่การรักษาภาพลักษณ์ทางสังคม วรรณกรรมเรื่องนี้ยังสะท้อนให้เห็นถึงทวิภาวะซึ่งเป็นหลักสำคัญในการสร้างตัวละครตลอดทั้งเรื่อง ภรรยาซามูไรมีรูปลักษณ์ที่สวยงามและบอบบาง อันสื่อถึงความอ่อนแอและความบริสุทธิ์ของหญิงผู้ดีคนหนึ่ง แต่แท้จริงแล้วเธอเป็นเพียงลูกสาวคนครัว และไร้ซึ่งคุณสมบัติของภรรยาที่ดี ตาโจมารุเป็นจอมโจรที่มีแต่ชื่อ เพราะเป็นคนขี้ขลาดและไร้ฝีมือในการสู้รบ คนตัดฟืนแม้จะเป็นคนขี้โกหก เป็นขโมย แต่ก็เป็นคนมีน้ำใจและมีความเมตตา ขณะที่การอ่าน “จอนะธัน ลิวิงสตัน นางนวล” ทำให้มีกำลังใจในการพัฒนาศักยภาพของตนเองและในการประกอบกิจอันเป็นกุศลแก่เพื่อนร่วมโลก จอนะธัน นกนางนวลที่เป็นตัวละครเอกได้ค้นพบความหมายที่แท้จริงของการดำรงชีพ ทำให้เขาได้สัมผัสกับบรรยากาศใหม่ และประสบการณ์ใหม่ การตระหนักในพลานุภาพของจิตทำให้ตัวละครบังเกิดความปีติและสามารถปลดปล่อยจิตให้เป็นอิสระจากขอบเขตบางอย่างที่คับแคบ วรรณกรรมเรื่องนี้ยังให้บทเรียนเกี่ยวกับการเบี่ยงเบนจุดสนใจที่จะทำให้มีสมาธิอย่างเต็มที่กับเป้าหมายหลัก ตลอดจนแนวคิดเกี่ยวกับคุรุภาวะที่กอปรด้วยความเมตตากรุณา ความอ่อนน้อมถ่อมตน จิตอันเป็นกุศล และที่สำคัญคือบทเรียนที่คุรุที่ยิ่งใหญ่ที่สุดก็คือคุรุที่อยู่ภายในตัวของแต่ละบุคคล