Lanna Spirit Terms: Existence and Lanna Worldviews

Main Article Content

Sarawut Lordee

Abstract

Spirit terms are part of the language that shows the culture of each group of people. This article aims to analyze the existence of Lanna spirit terms and the Lanna worldviews reflected from Lanna spirit terms. The data was collected from theses and books between 1996 and 2018 and the result shows that there were 81 spirit terms. Then, the researcher created a questionnaire and a data recording form to acquire the information from the cultural office personnel of 8 northern provinces by post, 1 person per area, and the researcher interviewed 1 Lanna person in that area, for a total of 16 people. The data exhibited the existence and the worldviews reflected in Lanna spirit terms to support the hypothesis of Sapir-Whorf. The research result showed that the existence of Lanna spirit terms appeared in five contexts: stories, traditions, rituals, predictions, and plays. The terms were divided into two groups: 1) the existence of spirit terms with one characteristic which was the most common group found; and 2) the existence of spirit terms with multiple characteristics. In addition, the Lanna worldviews reflected from the spirit terms are in line with the Sapir-Whorf Hypothesis because the spirit terms were created by Lanna people which reflects the thought and perspective of Lanna people about the belief in spirits that is related to the way of life and the things around them. The topic was divided into six aspects : 1) spirit and religion, 2) spirit and personal status, 3) spirit and place, 4) spirit and occupation, 5) spirit and appliances, and 6) spirit and nature, the most common belief.

Downloads

Article Details

How to Cite
Lordee, S. . (2021). Lanna Spirit Terms: Existence and Lanna Worldviews. Journal of Liberal Arts Thammasat University, 21(1), 396–420. https://doi.org/10.14456/lartstu.2021.15
Section
Research Articles
Author Biography

Sarawut Lordee, Faculty of Liberal Arts, University of Phayao, Thailand

ประวัติการทำงาน

อาจารย์ประจำสาขาวิชาภาษาไทย คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา

ประวัติการศึกษา

ศศ.ด. (ภาษาไทย), มหาวิทยาลัยพะเยา

ศศ.ม. (ภาษาไทย), มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ศศ.บ. (ภาษาไทย), มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

References

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2559). วรรณกรรมพื้นบ้าน: มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์.

จรัลวิไล จรูญโรจน์, หม่อมหลวง. (2559). ภาษาในปริบทสังคมและวัฒนธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

ชุตินิษฐ์ ปานคำ และวนาวัลย์ ดาตี้. (2560). การสืบทอดและการดำรงอยู่ของพิธีกรรมการฟ้อนผีมดผีเม็งลานนาจังหวัดลำปาง. วารสารวิทยาการจัดการสมัยใหม่, 10(1), 152-167.

ธนันท์ เศรษฐพันธ์. (2536). การใช้เรื่องเล่าผีปู่แสะย่าแสะ: ศึกษาเฉพาะกรณีชาวบ้านป่าจี้ ๖ (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ปฏิญญา บุญมาเลิศ. (2554). คำเรียกผีและความเชื่อเรื่องผีในภาษาไทยถิ่นเหนือในหมู่บ้านป่าเสร้าหลวง ตำบลสันปูเลย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

ผณินทรา ธีรานนท์ (บรรณาธิการ). (2558). พะเยาศึกษา. เชียงใหม่: สุเทพการพิมพ์แอนด์มีเดีย.

พระครูวิมลศิลปกิจ (เรืองฤทธิ์ แก้วเปียง). (2561). พจนานุกรมภาษาล้านนา-ไทย ปริวรรต (อักษร ก ถึง อักษร ฮ) ฉบับรวมเล่ม. เชียงราย: สยามการพิมพ์.

พิมพ์นภัส จินดาวงค์. (2554). การดำรงอยู่และบทบาทของความเชื่อและพิธีกรรมที่เกี่ยวกับผีอารักษ์เมืองเชียงใหม่ในปัจจุบัน (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ไพโรจน์ สาลีรัตน์. (2549). ร้อยเรื่องล้านนา. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.

มนสิการ เฮงสุวรรณ. (2557). การศึกษาระบบคำเรียกผีและมโนทัศน์เรื่องผีในภาษาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตามแนวอรรถศาสตร์ชาติพันธุ์ (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

มัลลิกา คณานุรักษ์. (2550). คติชนวิทยา (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: โอ.เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์.

มาลา คำจันทร์. (2559). เล่าเรื่องผีล้านนา (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: เรือนแก้วการพิมพ์.

มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์. (2542). สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนือ เล่ม 1-15. กรุงเทพฯ: สยามเพรส แมเนจเม้นท์.

ยุพิน เข็มมุกด์, ประสิทธิ์ เลียวสิริพงศ์, และอุบลพรรณ วรรณสัย (บรรณาธิการ). (2550). พจนานุกรมภาษาล้านนา (พิมพ์ครั้งที่ 2). เชียงใหม่: แสงศิลป์.

วิถี พานิชพันธ์. (2548). วิถีล้านนา. กรุงเทพฯ: โอ.เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์.

ศุภลักษณ์ ปัญโญ. (2551). การศึกษาบทบาทของผีในนิทานพื้นบ้านล้านนา (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

สนั่น ธรรมธิ. (2557). ร้อยสาระ สรรพล้านนาคดี เล่ม 4. เชียงใหม่: สุเทพการพิมพ์.

สนั่น ธรรมธิ. (2559). ผีในความเชื่อล้านนา. เชียงใหม่: สุเทพการพิมพ์แอนด์มีเดีย.

สรัสวดี อ๋องสกุล. (2557). ประวัติศาสตร์ล้านนา (พิมพ์ครั้งที่ 10). กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.

สายฝน สุเอียนทรเมธี. (2553). อัตลักษณ์-คนเหนือ-อัตลักษณ์คนเหนือ. ใน พิทยา สุวคันธ์ (บรรณาธิการ). รวมบทความ “มุมมอง: สหวิทยาการ”. น. 61. เชียงใหม่: กู๊ดปริ้นท์ พริ้นท์ติ้ง.

สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย. (2555). พจนานุกรมยวนล้านนา-ไทยปริวรรต. เชียงราย: ล้อล้านนา.

สิริวรรณพิชา ธนจิราวัฒน์, และสมทรง บุรุษพัฒน์. (2562). ภูมิศาสตร์วรรณยุกต์ภาษาไทยวนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 19(1), 79-106.

สุกัญญา สุจฉายา. (2556). วรรณกรรมมุขปาฐะ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สุรพล ดำริห์กุล. (2542). ล้านนา สิ่งแวดล้อม สังคม และวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: คอมแพคท์พรินท์.

เสฏฐวุฒิ อินทะจักร์. (2562). การเสริมสร้างจริยธรรมทางสังคมผ่านความเชื่อเรื่องผีและพุทธศาสนาในล้านนา. วารสารมหาจุฬาวิชาการ, 6(1), 265-280.

อนุชิต อินตาวงค์ และศราวุธ หล่อดี. (2560). โลกทัศน์ของชาวล้านนาจากคำนามล้านนาที่ปรากฏในพจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง. วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้, 5(2), 22-41.

อมรา ประสิทธิ์รัฐสินธุ์. (2562). ภาษาไทย ภาษาชาติ: การเปลี่ยนแปลงและการปรับตัวเพื่อธำรงอยู่ในโลกปัจจุบัน. ใน สุภางค์ จันทวานิช, ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ, ผาสุก พงษ์ไพจิตร, และสดชื่น ชัยประสาธน์ (บรรณาธิการ). ประเทศไทยในความคิดของเมธีวิจัยอาวุโส เล่ม 1. น. 10, 29. กรุงเทพฯ: ไอดี ออล ดิจิตอลพริ้นท์.

อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว, ประเสริฐ ณ นคร, อยู่เคียง แซ่โค้ว, ไพฑูรย์ พรหมวิจิตร, ลมูล จันทน์หอม, และพรรณเพ็ญ เครือไทย. (2539). พจนานุกรมศัพท์ล้านนา เฉพาะคำที่ปรากฏในใบลาน (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: โอ.เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์.

อาสา คำภา. (2555). ปู่แสะย่าแสะ กับประเพณีเลี้ยงผีเมืองเชียงใหม่. วารสารเทคโนโลยีสุรนารี, 6(2), 99-122.

อุดม รุ่งเรืองศรี. (2547). พจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง. เชียงใหม่: มิ่งเมือง.

Sapir, E. (1949). The status of linguistics as a science. In Mandelbaum, D. G. (Ed.), Culture, Language, and Personality: Selected Essays. p. 69. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press.

Whorf, B. L. (1956). An American Indian model of the universe, The relation of habitual thought and behavior to language. In Carroll, J. B. (Ed.), Language, Thought, and Reality: Selected Writings of Benjamin Lee Whorf. pp. 57-64, 135. Cambridge, Mass.: M.I.T. Press.