การลงโทษโดยสังคม

บทคัดย่อ

แนวคิดเรื่อง “ประชาสังคม” หรือการลงโทษโดยสังคม ในสังคมไทยเราอาจคุ้นชินกับคำว่า “คาบาตร” ทั้งเป็นคาที่มีฐานมาจากคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาด้วย โดยยกสาเหตุที่ “กษัตริย์ลัทฆลิจฉวี” กล่าวโจทย์พระทัพพะมัลบุตรที่ไม่มีมูลความจริง ใส่ความ พระพุทธเจ้าอนุญาตให้มีการ “ควาบาตร” (วิ.จุ.[ไทย] 7/226/46-47) โดยการไม่คบค้าสมาคม จากคณะสงฆ์และชาวพุทธนัยยะหนึ่งเพื่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในเชิงพฤติกรรม และการปรับท่าทีที่ถูกต้องต่อเงื่อนไขการเปลี่ยนแปลงนั้น รวมทั้งมีความหมายเป็นการควบคุม หรือภายหลังพุทธปรินิพพาน พระคณะสงฆ์ได้ประกาศลงพรหมทัณฑ์ แก่ “พระฉันนะ” ที่สาคัญตนว่าเป็นสหชาติใกล้ชิดกับพระพุทธเจ้า ว่ายากสอนยาก ด้วยการไม่คบค้า สมาคม ไม่พูดคุย สนทนาด้วย จนกว่าจะเปลี่ยนพฤติกรรม (วิ.มหา.(ไทย) 1/424/454-455) ซึ่งวิธีการดังกล่าวเป็นทั้งกลไกการแทรกแซง และการควบคุมจริยธรรมทางสังคม ดังนั้นเมื่อมาพบหนังสือของ ศ.ดร.ศังศิต พิริยรังสรรค์ ซึ่งท่านมีงานเขียน ข้อคิด และงานวิจัยจานวนมากเกี่ยวกับ “ธุรกิจการเมือง” หรือธุรกิจมืดอันสัมพันธ์กับระบบการเมืองไทย ในบทศึกษานี้จึงสนใจที่จะศึกษาว่าผู้เขียนต้องการเขียน หรือเสนออะไรในบริบททางการเมืองในช่วงเวลาดังกล่าว เมื่อพิจารณาถามว่าประเด็นของการควบคุมด้วยสังคม เป็นกลไกที่มีแต่อดีต แต่น่าสนใจตรงที่ว่าผู้เขียนได้รวบรวมข้อมูลอันเป็นแนวคิด รวมทั้งยกกรณีตัวอย่างมาสะท้อนคิดปรากฏในการเมืองในแต่ละประเทศ อาทิ ไต้หวัน ฟิลิปปินส์ อียิปต์ อินโดนีเซีย รวมไปถึงการยกกรณีการเมืองไทยในช่วง 2 ทศวรรษที่ผ่านมาทาให้เห็นพัฒนาการของการเมืองไทย และการมีส่วนร่วมของภาคประชาชนในบริบท “การลงโทษโดยสังคม-Social Sanctions” ที่ถูกขับเคลื่อนนับเป็นความแหลมคมทางการเมืองด้วยเช่นกัน ซึ่งจะได้นามาแบ่งปันโดยการแนะนาหนังสือให้ทราบในภาพรวม ร่วมกัน