พระอัจฉริยภาพของพระพุทธเจ้าด้านการแพทย์: ศึกษาจากเภสัชชขันธกะ

บทคัดย่อ

เภสัชหขันธกะเป็นพระวินัยที่เกี่ยวข้องกับยรักษาโรคที่พระพุทธองค์ได้บัณญัติไว้ประกอบด้วย ๒๗ หัวข้อ บทความนี้ทำการศึกษาเพียง ๓ หัวข้อ เพื่อเป็นตัวอย่างแสดงให้เห็นพระอัจฉริยภาพของพระพุทธเจ้าต้านการแพทย์ คื ปัญจภสัชชกถา มูลาทิเภสัชซกถา และปิลินทวัจฉวัตถุ โดยทำการศึกษาเปรียบเทียบให้เห็นสรรพคุณของยาชนิดต่างๆ ที่พระพุทธองค์ทรงกำหนดไว้ว่าสอดคล้องกับสรรพคุณของสมไพรไทยอย่างไร จกการศึกษาพบว่า ๑) พระพุทธองค์ทรงมีพระอัจฉริยภาพในต้านการใช้ยาและการรักษา ยาส่วนมากเป็นสมุนไพรที่หาได้ง่าย และเป็นทั้งอาหารและยกี่ชาวบ้านทั่วไปในท้องถิ่นแถบโลกตะวันออกใช้บริโภคเพื่อบำรุงรักษาสุขภาพมาเป็นเวลาช้านาน แม้ในปัจจุบันย้มีใช้อยู่ทั่วไป ๒) พระพุทธองค์ทรงเอาใจใส่ต่อพระสาวกในด้านสุขภาพและความเป็นอยู่ ขณะเดียวกันพระพุทธองคำไม่ละเลยความสำคัญในบทบาทหน้าที่ของสงฆ์และการเป็นแบบอย่างที่ให้กับคฤหสในเรื่องการประพฤติปฏิบัติถูกต้องตีงมในการเก็บรักษายา และการใช้อุปกรณ์ต่างๆ เกี่ยวกับย การรักษาที่เหมาะสม รวมถึงการรับประเคนยาในเวลาที่ถูกต้องเหมาะสม๓) แม้ว่าพระพุทธองค์จะทรงสั่งสอนสาวกทั้หลายให้เห็นถึงสัจธรรมของชีวิตว่า จะต้องพบกับความแก่ ความเจ็ และความตายอย่างหลีกเยงไได้ แต่เมื่อคราวภิกษุอพาธก็มิใช่ว่าพระพุทธองค์จะทรงใช้ธรมโอสถเพียงอย่างเดียว พระพุทธองค์ยังคงอนุญาตให้ใช้ยาที่มีอยู่ในขณะนั้นมารักษาโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ เพื่อบรรเทาความเจ็บป่วยด้วย กล่าวได้ว่า นอกจากพระพุทธองค์จะทรงสั่งสอนให้คนเป็นคนดี มีจิตใจที่ดีแล้ว พระพุทธองค์ยังให้ความสำคัญกับการรักษาสุขภาพ นั่นคือกายกับใจต้องไปด้วยก้ หกคามีปีญหา ใจก็มีปัญหาตามไปด้วย ดังนั้น ภิกษุจึงต้องดูแลหรือรักษาสุขภาพโดยคำนึถึงทั้งสองส่วนให้สมดุลกัน ทั้หมดนี้ จึงแสดงให้เห็นถึงพระอจฉริยภาพด้านการแพทย์ของพระพุทธองค์ได้อย่างชัดเจน