การบริหารจัดการชุมชนพึ่งตนเองวิถีพุทธเพื่อความยั่งยืน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษากลไกการทางานขององค์กรทางสังคมในการ
เสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง 2. ศึกษาองค์ประกอบของ
การบริหารจัดการชุมชนพึ่งตนเองวิถีพุทธเพื่อความยั่งยืน ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง และ
3. นาเสนอการบริหารจัดการชุมชนพึ่งตนเองวิถีพุทธเพื่อความยั่งยืน
ระเบียบวิธีวิจัยเป็นเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามโดยใช้เทคนิคการสัมภาษณ์
เชิงลึก ใช้วิธีการเลือกผู้ให้ข้อมูลหลักแบบเจาะจง โดยกาหนดจากบุคคลที่เป็นตัวแทนผู้มีส่วนได้ส่วน
เสียทั้งในภาคประชาชน กลุ่ม/องค์กรต่างๆ ภายในชุมชน นักวิชาการภาครัฐด้านการพัฒนาชุมชน
รวมถึงนักวิชาการด้านพระพุทธศาสนา/พระสงฆ์นักพัฒนา จานวน 30 รูป/คน และการสนทนากลุ่ม
เฉพาะ เพื่อรับฟังความคิดเห็น ข้อเสนอแนะ หาลักษณะร่วม โดยกาหนดเลือกบุคคลที่เป็นผู้มีความ
เชี่ยวชาญด้านการพัฒนา และการบริหารจัดการชุมชนให้เข้มแข็ง จานวน 12 รูป/คน วิเคราะห์
ข้อมูลจากทั้งสองขั้นตอนโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหาประกอบบริบท และตรวจสอบความ
สมบูรณ์ของข้อมูลโดยใช้เทคนิคสามเส้า
ผลการวิจัย พบว่า:
1. กลไกหลักที่สาคัญในการขับเคลื่อนการทางานขององค์กรทางสังคมในการเสริมสร้าง
ความเข้มแข็งของชุมชน ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง เพื่อให้ชุมชนสามารถพึ่งตนเองได้
ประกอบด้วย ปัจจัยสาคัญ 4 ด้าน คือ 1) ผู้นาชุมชนและทีมงาน 2) กระบวนการมีส่วนร่วมของ

ประชาชนในชุมชน 3) กระบวนการวางแผนชุมชน และ 4) ผลสาเร็จจากการดาเนินงานของชุมชน
ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
2. องค์ประกอบของการบริหารจัดการชุมชนพึ่งตนเองวิถีพุทธเพื่อความยั่งยืน ในภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง ชุมชนได้มีการบริหารจัดการตามหลัก 6M’s คือ 1) การบริหาร
จัดการ (Management) 2) การบริหารจัดการด้านเครื่องมือ/เครื่องจักร (Machine) 3) การบริหาร
จัดการด้านเงินทุน/งบประมาณ (Money) 4) การบริหารจัดการด้านคุณธรรม จริยธรรม (Morality)
5) การบริหารจัดการด้านวัสดุ/วัตถุดิบ (Material) และ 6) การบริหารจัดการด้านคน(Man) และ
ได้มีการนาหลักนาถกรณธรรม 10 มาบูรณาการใช้ให้เหมาะสมกันในแต่ละด้าน ประกอบด้วย 1) ศีล
2) พาหุสัจจะ 3) กัลยาณมิตตตา 4) โสวจัสสตา 5) กิงกรณีเยสุ ทักขตา 6) ธรรมกามตา 7) วิริ
ยารัมภะ 8) สันตุฏฐี 9) สติ และ 10) ปัญญา
3. การบริหารจัดการชุมชนพึ่งตนเองวิถีพุทธเพื่อความยั่งยืน คือ ผู้นาชุมชน ทีมงาน และ
สมาชิกในชุมชนได้มีการบริหารจัดการชุมชนให้สามารถพึ่งตนเองได้อย่างยั่งยืน ภายใต้หลักปรัชญา
ของเศรษฐกิจพอเพียงและวิถีพุทธ โดยมุ่งเน้นถึงผลลัพธ์ที่ดีของแนวทางการบริหารจัดการชุมชน
โดยใช้กรอบแนวทาง “5E-1P” คือ 5E อันประกอบด้วย 1) การเรียนรู้ (Education) 2) สภาพ
สิ่งแวดล้อม (Environment) 3) ประสิทธิภาพ (Efficiency) 4) ประสิทธิผล (Effectiveness) และ
5) เศรษฐกิจ (Economy) และ 1P คือ ความสันติสุข (Peace) ซึ่งมีการพัฒนาตนเองโดยผ่านการ
แลกเปลี่ยนเรียนรู้ให้สอดคล้องกับสภาพสิ่งแวดล้อมบริบทชุมชนของตนเอง ด้วยการมุ่งเน้นทั้ง
ประสิทธิภาพและประสิทธิผลที่จะทาให้เกิดภายในชุมชน อันเป็นจุดหมายปลายทางที่ทุกคนใน
ชุมชนพึงประสงค์