รูปแบบการพัฒนาบึงน้าขนาดใหญ่แบบมีส่วนร่วมในสังคมไทย

บทคัดย่อ

การวิจัยในเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์คือ 1) เพื่อศึกษาสภาพการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาการ
ของบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์ 2) เพื่อสังเคราะห์รูปแบบการพัฒนาบึงบอระเพ็ด จังหวัด
นครสวรรค์แบบมีส่วนร่วม และ 3) เพื่อประเมินผลรูปแบบการพัฒนาบึงบอระเพ็ดแบบมีส่วนร่วม
ตามความคิดเห็นของประชาชนและผู้มีส่วนได้เสีย โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธีระหว่างการ
วิจัยเชิงคุณภาพโดยการการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มเฉพาะเพื่อพัฒนารูปแบบการมี
ส่วนร่วม และการวิจัยเชิงปริมาณเพื่อขอรับการยืนยันจากกลุ่มตัวอย่าง 400 คน ผลการวิจัยพบว่า
1. ปัจจุบันบึงบอระเพ็ดมีการเปลี่ยนแปลงพัฒนา คือ 1) มีการก่อสร้างฝายน้าล้นเพื่อ
ยกระดับน้าเมื่อปี 2469 2) มีการสร้างประตูกั้นน้าคลองบึงบอระเพ็ด 3) ชุมชนโดยรอบมีความ
หนาแน่นขึ้น 4) มีการหลั่งไหลของข้อมูลข่าวสารและวัฒนธรรมจากแหล่งอื่นเข้าไปในชุมชน 5) มี
การปรับเปลี่ยนอาชีพจากเกษตรและการประมงเพื่อการยังชีพเป็นเพื่อธุรกิจการค้าและเพื่อการ
ส่งออก 6) มีการขยายตัวของชุมชนท้าให้พื้นที่ในการรองรับน้าให้เล็กลงและยังกีดขวางเส้นทางเดิน
ของน้าในฤดูน้าหลาก 7) มีการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของคนในชุมชนรอบบึงบอระเพ็ดในเกือบทุกมิติ
จากผลพวงของความเจริญ 8) มีการใช้สารเคมี ยาฆ่าแมลงสารพัดรูปแบบ ท้าให้เกิดสารพิษตกค้าง
และระบบนิเวศถูกท้าลาย และ 9) มีการแปลงสินทรัพย์ (บึงบอระเพ็ด) ให้เป็นทุนทั้งจากภาครัฐ
และภาคเอกชน
2. การมีส่วนร่วมในการพัฒนาบึงบอระเพ็ด 1) ด้านการรับรู้ข้อมูลข่าวสารจะต้องมีความ
โปร่งใส ชัดเจนไม่คลุมเครือ ปราศจากการบิดเบือน 2) ด้านการรับฟังความคิดเห็นควรเกิดขึ้นใน
บรรยากาศของความพร้อมเพรียง สามัคคี มีความไว้เนื้อเชื่อใจและมีน้าใจต่อกัน 3) ด้านการ
ตัดสินใจควรมีเหตุมีผล ถูกต้องชอบธรรม พอเพียงพอประมาณ และเพื่อประโยชน์ส่วนรวม 4) ด้าน
การสนับสนุนร่วมมือควรถูกต้องตามกฎ ระเบียบ ข้อบังคับ บริสุทธิ์ สะอาด ปราศจากผลประโยชน์
แอบแฝง และ 5) ด้านการเสริมอ้านาจควรมีเพื่อการยับยั้ง ทบทวน เมื่อพบว่าการพัฒนาจะส่งผล
กระทบต่อชุมชนและท้องถิ่น 3. รูปแบบการพัฒนาบึงน้าขนาดใหญ่แบบมีส่วนร่วมในสังคมไทยจะต้องเริ่มต้นด้วยเรื่อง
ของการรับรู้ข่าวสารซึ่งเป็นสิ่งจ้าเป็นสูงสุด รองลงมาได้แก่ การสนับสนุนร่วมมือ การรับฟังความ
คิดเห็น การมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ และการเสริมอ้านาจให้แก่ประชาชนซึ่งเป็นแนวทางที่จะมี
ส่วนร่วมน้อยกว่าทุกด้าน