การพัฒนาภาวะผู้นําตามหลักพุทธธรรมของบุคลากรโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา กลุ่ม ๓

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ของการวิจัย ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดภาวะผู้นําตามหลักพุทธธรรมและทฤษฎี ทางตะวันตกภาวะผู้นําของบุคลากรโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา กลุ่ม ๓ ๒) เพื่อ ศึกษาสภาพปัญหาทั่วไปและคุณลักษณะภาวะผู้นําของบุคลากรโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนก สามัญศึกษา กลุ่ม ๓ และ ๓) เพื่อนําเสนอรูปแบบการพัฒนาภาวะผู้นําของบุคลากรโรงเรียน พระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา กลุ่ม ๓ ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธี (Mixed Methods Research) ระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) และการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) การวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูลหลัก จํานวน ๒๘ รูป/คน เลือกแบบเจาะจงจากผู้ทรงคุณวุฒิ เครื่องมือสําหรับเก็บข้อมูลได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึกที่มี โครงสร้าง เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ตัวต่อตัว วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการพรรณนาความ และจาก การสนทนากลุ่มเฉพาะ จากผู้มีส่วนร่วม ในการสนทนา จํานวน ๑๒ รูป/คน เลือกแบบเจาะจง วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการพรรณนาความ การวิจัยเชิงปริมาณ เก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง ๑๕๖ รูป/ คน เป็นผู้บริหาร ๒๑ รูป/คน ผู้ปฏิบัติงาน ๑๓๕ รูป/คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

ผลวิจัยพบว่า

๒. แนวคิดภาวะผู้นําตามหลักพุทธธรรมและทฤษฎีทางตะวันตกของภาวะผู้นําของ ผู้บริหารโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา กลุ่ม ๓ พบว่า ๑) คุณลักษณะภาวะผู้นําตาม หลักพุทธธรรมต้าน หลักปาปณิกธรรม ๓ รองลงมาคือสังฆโสภณสูตร อันดับที่สามคือคุณธรรม

อนาถบิณฑิกะเศรษฐี และด้านภาวะผู้นําการเปลี่ยนแปลง ๒) กระบวนการและวิธีการพัฒนาภาวะ ผู้นําที่มีผลต่อการทํางานอย่างมีประสิทธิภาพ ประกอบด้วยการเข้ารับการอบรมสัมมนาภาวะผู้นํา การศึกษาดูงาน โรงเรียนพระปริยัติธรรมที่มีการบริหารจัดการที่ดีและมีผู้นําที่ได้รับการยกย่อง เชิดชูเกียรติหรือเป็นที่รู้จักกันดีและการกระจายอํานาจภาวะผู้นําในลักษณะการประสานความ ร่วมมือ

๒. สภาพปัญหาทั่วไปและคุณลักษณะภาวะผู้นําของบุคลากรโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา กลุ่ม ๓ ๑) ด้านบุคลากร พบว่าบุคลากรขาดความมั่นคงในวิชาชีพครู สวัสดิการ ไม่เท่าเทียมบุคลากรภาครัฐ อัตราการเข้าออกบ่อยทําให้ขาดความต่อเนื่องในการปฏิบัติงาน ๒) ด้านงบประมาณ งบประมาณหลักของโรงเรียนมาจากค่างบอุดหนุนเฉลี่ยรายหัวต่อนักเรียน เมื่อ นักเรียนมีจํานวนน้อยจึงทําให้มีงบประมาณหมุนเวียนน้อย ซึ่งเป็นปัญหาอุปสรรคในการบริหาร จัดการ และ ๓) ด้านการบริหารงานของผู้บริหาร ผู้บริหารหลักคือเจ้าอาวาสแม้จะมีคณะกรรมการ บริหาร แต่มีภารกิจสงฆ์มาก จึงทําให้การบริหารขาดความคล่องตัว และคุณลักษณะภาวะผู้นําของ ผู้บริหารโรงเรียนพระปริยัติธรรมพบว่า มีความเสียสละ ความเอื้อเฟื้อ เมตตา กรุณา มีวิสัยทัศน์ มีมนุษยสัมพันธ์ มีความรับผิดชอบ ความทุ่มเทในการทํางาน และการบริหารงานแบบมีส่วนร่วม

๓. ส่วนรูปแบบการพัฒนาคุณลักษณะภาวะผู้นําของผู้บริหารโรงเรียนพบว่าอันดับแรก หลักธรรมด้านหลักปาปณิกธรรม ๓ ในด้านจักขุมา (การมีวิสัยทัศน์ที่ดี) ด้านวิธโร (ด้านความ ชํานาญในงาน ความเป็นมืออาชีพ) และด้านนิสสุยสัมปันโน (การสร้างความสัมพันธ์ ความเข้าใจอัน ดี ตลอดจนการสร้างสรรค์ทางสังคม โดยอาศัยทักษะด้านมนุษยสัมพันธ์) รองลงมาคือสังฆโสภณ สูตร ด้านวิสารโท (เป็นผู้แกล้วกล้า เป็นผู้องอาจในการเผชิญปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น) ด้านวินโต (เป็นผู้มีระเบียบวินัยดี มีความเรียบร้อยในกิจการงานที่ได้รับมอบหมาย) ด้านวิยัตโต (การเป็นผู้มี ปัญญา มีความรอบรู้และมีความฉลาดหลักแหลมในการปฏิบัติงาน) ต้านธัมมานุธัมมปฏิปันโน (ผู้ ปฏิบัติธรรม รักษาความถูกต้องในสิ่งที่ถูกที่ควร) และด้านพหูสุโต (เป็นผู้มีความรู้ศึกษาความทรงจํา ผู้ที่ได้รับการศึกษามาก) อันดับที่สามคือคุณธรรมอนาถบิณฑิกะเศรษฐี การมีความซื่อสัตย์ สุจริต และขยันสติปัญญาเป็นเลิศ ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และด้านความเสียสละ และภาวะผู้นําตามทฤษฎี ตะวันตก ได้แก่ ด้านภาวะผู้นําการเปลี่ยนแปลง การให้อิสรภาพในการทํางาน การกระตุ้นให้มีเจต คติที่ดีในการทํางานอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล การเป็นแบบอย่างสันติภาพและสิทธิ มนุษยชนและต้องการให้ผู้นํามีความยุติธรรมเสมอภาคในการปฏิบัติงาน ต้องมีความกล้าหาญใน การเปลี่ยนแปลง โดยนํามาซึ่งจริยธรรม การเปลี่ยนแปลงอย่างมีนวัตกรรมเพื่อความเหนือกว่า ภายใต้การยืดหยุ่น ปรับเปลี่ยนตามความเหมาะสมกับสถานการณ์ของโรงเรียน อันนํามาซึ่งความอยู่ รอด รวมทั้งนอกจากนี้ผู้นําต้องรู้จักใช้หลักพุทธธรรมในการสร้างศรัทธาให้เกิดขึ้นแก่ตนเองด้วย