รัฐศาสตร์ในราชนีติ

บทคัดย่อ

ราชนีติเป็นคัมภีร์ที่ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการปกครองของพระเจ้าแผ่นดินโดยตรงเป็นปรัชญาที่เขียนขึ้นในเรื่องการปกครองมีเนื้อหาสำคัญเป็นหลักการในการปกครองศึกษา เป็นคัมภีร์ที่เขียนไว้ทั้งภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต ราชนีติให้ความรู้ด้านการปกครอง การบริหาร มีหลายรูปแบบ สามารถที่จะรวมกันเป็นการปกครองแบบเผด็จการก็อาจเป็นได้ เป็นคัมภีร์ที่มีคำสอนในทางพระพุทธศาสนา ซึ่งได้รวบรวมหลักการปกครองจากคัมภีร์ต่าง ๆ มีเนื้อหาพอจะแยกออกได้ 4 ประเภท คือ คำสอนทั่วไป คุณสมบัติของราชนีติหรือนักปกครองในปัจจุบันและนักบริหาร การพิจารณาแต่งตั้งบุคคลดำรงตำแหน่งต่าง ๆ และกลวิธีในการที่จะเอาชนะศัตรูหรือข้าศึกและยุทะวิธีในการทำสงคราม

          ราชนีติเป็นคำผสมระหว่าง “ราชา” หรือรัฐ และคำว่า “นีติ” ซึ่งหมายถึงเกี่ยวกับความประพฤติ นั่นคือความประพฤติของรัฐ ราชนีติเป็นคลังวิทยา เป็นศาสตร์แห่งการปกครองหรือการบริหารรัฐทุก ๆ เรื่องของรัฐ รวมถึงการบริหารรายได้ การใช้จ่าย การค้า การอุตสาหกรรมและสวัสดิการของรัฐต่อประชาชน ยังครอบคลุมไปถึงการพิจารณาและตัดสินคดีความอันชอบธรรม เป็นศาสตร์ว่าด้วยการบริหารการคลัง ให้เกิดความสมดุล เป็นศาสตร์ว่าด้วยการสงครามและสันติภาพ พิชัยสงคราม รัฐประศาสนศาสตร์ และเรื่องการดำรงอยู่ของรัฐ เนื้อหาของราชนีติเป็นการนำเอาหลักธรรมมาปฏิบัติในการปกครองบ้านเมือง เช่น ทศพิธราชธรรมหรือจักรวัตติวัตร ใช้เป็นเครื่องมือในการปฏิบัติ เป็นเครื่องมือในการตรวจสอบว่า มีการปฏิบัติครบถ้วนหรือไม่และพระเจ้าแผ่นดินปฏิบัติผิดหรือไม่ ในราชนีติยังกล่าวถึงหลักธรรมที่พระเจ้าแผ่นดินให้ความสำคัญ กล่าวถึงคุณสมบัติของพระเจ้าแผ่นดินและหน้าที่ของพระเจ้าแผ่นดินอีกด้วย มีเนื้อหาที่เป็นธรรมรัฐ หลักธรรมาธิปไตย