ทิศทางการส่งออกของประเทศไทย: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต

บทคัดย่อ

          ประเทศไทยถือเป็นประเทศที่มีเศรษฐกิจที่พึ่งพิงการส่งออกในระดับสูง แต่ในช่วงปี 2555-2557 มูลค่า การส่งออกของไทยหดตัวอย่างต่อเนื่องต่างจากในอดีตที่เคยขยายตัวได้ในระดับสูง ทั้งที่เศรษฐกิจโลกยังคงขยายตัวได้ จากการศึกษาพบว่ามูลค่าการส่งออกที่หดตัวของไทยเป็นผลมาจากทั้งปัจจัยภายนอกและปัจจัยเฉพาะตัวของไทย ทั้งนี้ปัจจัยภายนอกราวครึ่งหนึ่งเป็นปัจจัยเชิงวัฏจักรตามอุปสงค์โลกที่ยังฟื้นตัวไม่เต็มที่จากวิกฤตการเงินปี 2551 และอีกครึ่งหนึ่งเป็นปัจจัยเชิงโครงสร้างจากรูปแบบการค้าโลกที่เปลี่ยนแปลงไป ส่วนปัจจัยเฉพาะตัวของไทย ได้แก่ความสามารถในการแข่งขันที่ลดลงมีส่วนซ้ำเติม ทำให้ส่วนแบ่งทางการตลาดในตลาดโลกของไทยลดลง โดยปัญหาดังกล่าวมีสาเหตุมาจาก 3 ปัจจัยหลัก คือ 1) ด้านแรงงานโดยไทยมีปัญหาทั้งด้านปริมาณ คุณภาพ และราคา 2) ด้านทุน จากการที่เงินลงทุนโดยตรงจากต่างชาติในภาคอุตสาหกรรมการผลิตมีแนวโน้มลดลงจากอดีต ในขณะเดียวกันผู้ประกอบการไทยมีแนวโน้มออกไปลงทุนโดยตรงในต่างประเทศมากขึ้น ซึ่งเป็นข้อจ้ากัดใน การขยายตัวด้านปริมาณการส่งออก และ 3) การผลิตโดยภาพรวมของประเทศที่มีส่วนทำให้อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจลดลงจากอดีต สะท้อนระดับเทคโนโลยีของประเทศที่ไม่มีการพัฒนามากนักในระยะหลัง สอดคล้องกับระดับการวิจัยและพัฒนาของไทยที่ต่ำกว่าประเทศเพื่อนบ้านชัดเจน อย่างไรก็ดี แม้การส่งออกจะอ่อนแอลงแต่ปัจจุบันแรงขับเคลื่อนอื่นๆ อาทิ อุปสงค์ในประเทศ ภาคบริการ เช่น การท่องเที่ยวและการเป็น Trading Nation ยังไม่เข้มแข็งพอจะเป็นเครื่องยนต์หลักในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจทดแทนภาคการส่งออกได้ ประเทศไทยจึงจำเป็นต้องเร่งปฏิรูปภาคการส่งออกโดยการคัดเลือกอุตสาหกรรมที่มีศักยภาพสำหรับการส่งออก ซึ่งได้แก่ อุตสาหกรรมปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์และอุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่ม