การประกอบสร้างเชาวน์ปัญญาในนิทานพื้นบ้านเมืองเลย: ทุนทางสังคมของคนท้องถิ่น

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการประกอบสร้างเชาวน์ปัญญาในนิทานพื้นบ้านเมืองเลยในฐานะที่เป็นทุนทางสังคมของคนท้องถิ่น โดยใช้แนวคิดการประกอบสร้างทางสังคม แนวคิดทุนทางสังคมและแนวคิดการเล่าเรื่องมาเป็นกรอบในการศึกษา ซึ่งผู้เขียนได้นำข้อมูลนิทานพื้นบ้านเมืองเลยที่เรียบเรียงและรวบรวมโดยสาร สารทัศนานันท์ มาศึกษาและคัดเลือกนิทานที่นำเสนอเนื้อหาเกี่ยวกับเชาวน์ปัญญา จำนวน 9 เรื่อง ได้แก่ ผีผึบพึ้ม ผีกองกอย น้อยหาญหมี หลาบตายขายขี้ กวางคำกับสหาย สี่สหาย หัวล้านชอบยอ ลูกสะใภ้เศรษฐี และผัวเป็นเพียเพราะเมียช่างพูด เชาวน์ปัญญาในนิทานพื้นบ้านเมืองเลยมีทั้งหมด 3 ด้าน ได้แก่ เชาวน์ปัญญาด้านวาทศิลป์ และเชาวน์ปัญญาด้านจริยวัตร และเชาวน์ปัญญาด้านมโนทัศน์ เมื่อศึกษาวิเคราะห์การประกอบสร้างเชาวน์ปัญญาในนิทานพื้นบ้านเมืองเลยพบว่ามีการประกอบสร้างจากการเล่าเรื่องผ่านองค์ประกอบของวรรณกรรมอย่างโดดเด่น ประกอบไปด้วยกลวิธี 3 แบบ ได้แก่ การเล่าเรื่องผ่านตัวละคร การเล่าเรื่องผ่านเหตุการณ์ และการเล่าเรื่องผ่านความขัดแย้ง กลวิธีการประกอบสร้างเชาวน์ปัญญาทั้งหมดแสดงให้เห็นกระบวนการสร้างสรรค์ซึ่งนำสู่การเป็นทุนทางสังคมทั้งในระดับปัจเจกชน ระดับครอบครัว และระดับชุมชนที่สร้างพลังทางปัญญาและภูมิคุ้มกันในการดำรงชีวิตของคนท้องถิ่นได้อย่างทรงคุณค่า