ยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชนภายในสถานศึกษา

บทคัดย่อ

กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ เป็นกระบวนการยุติธรรมกระแสรอง ซึ่งมีแนวคิดที่มุ่งเน้นการระงับและไกล่เกลี่ยข้อพิพาท เป็นทางเลือกของกระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก เพื่อให้โอกาสคู่กรณีได้ให้อภัยและให้โอกาสคนที่สำนึกในความผิด บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดและทฤษฎีทางอาชญาวิทยาเกี่ยวกับความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ และการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน ตามพระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน พ.ศ.2562 2) เพื่อศึกษายุติธรรมเชิงสมานฉันท์ที่ดำเนินงานโดยศูนย์
ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชนภายในมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีพื้นที่ศึกษา คือ ศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชนภายในมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ-
ราชวิทยาลัย เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม โดยมีผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ประกอบด้วย ผู้บริหารในมหาวิทยาลัย คณะกรรมการศูนย์ไกล่เกลี่ยผู้ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน และกลุ่มผู้เชี่ยวชาญด้านยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ที่ทำงานร่วมกับมหาวิทยาลัย รวมทั้งสิ้น 10 คน  

            ผลการวิจัยพบว่า 1) แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน และการไกล่เกลี่ยเชิงพุทธ ซึ่งเป็นไปตามทฤษฎีทางอาชญวิทยาที่มีความสอดคล้องกันในด้านการพัฒนาและเยียวยาจิตใจของคู่กรณี 2) ศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน มหาวิทยาลัยมหาจุฬา-
ลงกรณราชวิทยาลัย (มจร) ใช้กระบวนการไกล่เกลี่ยเชิงพุทธ เนื่องจากผู้ไกล่เกลี่ยส่วนใหญ่เป็นพระสงฆ์ที่ผ่านการอบรมการขึ้นทะเบียน จึงมุ่งเน้นไปที่พุทธสันติวิธีในการแก้ไขปัญหา ศูนย์ดังกล่าวจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562 มาตรา 68 ถึงมาตรา 70 ยังมีจำนวนผู้ใช้บริการไม่มากเนื่องจากสถานการณ์แพร่ระบาดของโควิด-19 ผนวกกับทำเลที่ตั้งภายในสถานศึกษาและระดับการรับรู้ของประชาชนถึงบทบาทหน้าที่ของศูนย์ฯ อีกทั้งยังเป็นศูนย์ฯ ต้นแบบที่ได้รับการประเมินตามมาตรฐานของกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ และโดดเด่นในการเป็นศูนย์กลางให้ความรู้ด้านการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทที่เน้นความสงบจากภายในจิตใจ ดังนั้น เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทของศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาท มจร. ควรทำงานเชิงรุก และมีระบบติดตามผลหลังการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท