การต่อรองและการมีส่วนร่วมเพื่อการจัดการที่อยู่อาศัยในชุมชนเมือง: มุมมองทางสังคมวิทยา

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาการต่อรองความหมายของการพัฒนาที่อยู่อาศัยในชุมชนเมือง 2) เพื่อศึกษาการสร้างการมีส่วนร่วมของผู้แทนชุมชนเมืองกับองค์กรภาครัฐในการพัฒนาที่อยู่อาศัย
โดยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพที่ใช้เครื่องมือการวิจัยที่สำคัญประกอบด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม และการสนทนากลุ่มย่อย ซึ่งกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญได้แบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับปรากฏการณ์ที่ศึกษาจำนวน 30 คน ทั้งนี้พื้นที่การศึกษาวิจัยคือชุมชนคลองลัดภาชี แขวงบางด้วน เขตภาษีเจริญ กรุงเทพมหานคร สำหรับมุมมองทางทฤษฎีของการศึกษาครั้งนี้ได้ใช้แนวคิดสังคมวิทยาที่อยู่อาศัย และแนวคิดการมีส่วนร่วมเป็นกรอบความคิดที่แสดงให้เห็นบทบาทการต่อรองของผู้แทนชุมชนเมือง ตลอดจนแนวทางการมีส่วนร่วมของโครงสร้างความสัมพันธ์ในการจัดการที่อยู่อาศัยในชุมชนเมือง

          สำหรับผลการศึกษาพบว่า ประการที่หนึ่ง การสร้างที่อยู่อาศัยให้สมาชิกในชุมชนสามารถเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์บ้านและที่ดินอย่างถาวรได้เปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ภายในครอบครัวและชุมชนโดยได้มีส่วนเพิ่มความมั่นคงทางจิตใจและสังคมที่มากขึ้น นอกจากนี้การพัฒนาให้ชุมชนเป็นกลุ่มทางสังคมที่เข้มแข็งได้นำมาสู่การต่อรองด้านสิทธิในการพัฒนาสาธารณูปโภคพื้นฐานที่ภาคการเมืองและภาครัฐได้ให้ความสำคัญที่จะเข้ามาสนับสนุนมากขึ้น ประการที่สอง การมีส่วนร่วมของสมาชิกในชุมชนกับการจัดการที่อยู่อาศัยได้ดำเนินการผ่านสองแนวทางที่สำคัญคือ 1) การเปิดพื้นที่ให้สมาชิกชุมชนได้เข้ามากำหนดปัญหา วิธีการจัดการแก้ไข และเป้าหมายความสำเร็จร่วมกัน อย่างไรก็ตามในมิติของความยืดหยุ่นในการจัดการรูปแบบที่อยู่อาศัยจำเป็นที่จะต้องยึดกรอบโครงสร้างความคิดของหน่วยงานที่เข้ามาสนับสนุนเป็นพื้นฐานของการเปลี่ยนผ่านที่อยู่อาศัยไปสู่การเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์บ้านและที่ดินอย่างถาวรร่วมด้วย และ 2) การสร้างเครือข่ายภายนอกเพื่อผลักดันให้ชุมชนสามารถจัดการที่อยู่อาศัยให้มีคุณภาพดีขึ้น