กระบวนการที่พึงประสงค์ในการดำเนินคดีกับพระสงฆ์ในสังคมไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบัน ปัญหา และอุปสรรค การดำเนินคดี ของพระสงฆ์ตามกระบวนการศาลยุติธรรม 2) เพื่อศึกษาวิธีระงับอธิกรณ์ของพระสงฆ์ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท และ 3) เพื่อนำเสนอกระบวนการที่พึงประสงค์ในการดำเนินคดีกับพระสงฆ์ในสังคมไทย เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ การสุ่มตัวอย่างเป็นแบบเจาะจง จำนวนทั้งสิ้น 15 คน โดยจำแนกผู้ให้ข้อมูลหลัก ประกอบด้วย พระสังฆาธิการ พระวินยาธิการ อัยการ ตำรวจ พนักงานสอบสวนผู้รับผิดชอบคดี ทนายความ ผู้ต้องหา หรือจำเลย นักวิชาการด้านกฎหมายและนักวิชาการด้านพุทธศาสนา เครื่องมือวิจัยใช้การศึกษาข้อมูลทาง ด้านเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึกและการจัดสัมมนาทางวิชาการใช้กระบวนการตรวจสอบสามเส้า วิเคราะห์ข้อมูลโดย การตีความ ทำการสร้างข้อสรุป แบบอุปนัย การวิเคราะห์เนื้อหา ซึ่งได้จากการศึกษาเอกสาร โดยคำนึงถึงบริบท และใช้การเขียนข้อความแบบบรรยาย ผลการศึกษาวิจัยพบว่า 1) การดำเนินคดีกับพระสงฆ์ควรใช้หลักตามพระธรรมวินัยก่อน และหากพระสงฆ์ต้องอาบัติปาราชิก เมื่อสึกแล้วควรใช้วิธีการดำเนินคดีเช่นเดียวกับประชาชนทั่วไป เพื่อเปิดโอกาสให้พระสงฆ์ได้แสดงความบริสุทธิ์โดยยึดตามพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าเป็นที่สุดตามพระธรรมวินัยที่ปรากฏในพระไตรปิฎกก่อน 2) การให้พระลาสิขาโดยผลของกฎหมายตามพระราชบัญญัติสงฆ์ พุทธศักราช 2561 มาตรา 29 และ 30 ให้อำนาจพนักงานสอบสวนหรือพนักงานอัยการ มีอำนาจจัดการให้พระสงฆ์รูปนั้นสละสมณะเพศได้ แม้ว่าพระสงฆ์รูปนั้นจะไม่อาบัติปาราชิกก็ตาม เป็นการให้อำนาจพนักงานสอบสวนหรือพนักงานอัยการ มากกว่าที่พระธรรมวินัยกำหนดไว้ และ 3) กระบวนการดำเนินคดีพระสงฆ์ ควรมีผู้พิพากษาสมทบที่เป็นพระสงฆ์หรือผู้มีความรู้ด้านพุทธศาสนา ร่วมในการพิจารณาคดีด้วย เมื่อในที่สุดศาลสุดท้ายพิพากษายกฟ้อง พระสงฆ์ก็ยากที่จะได้รับการเยียวยา ให้กลับมาสู่สถานะเดิมได้ อันทำให้เกิดความไม่เป็นธรรมและเสียหายต่อพระพุทธศาสนา