คติความเชื่อเรื่องพระพุทธเจ้าในเถรวาทและพุทธตันตระ

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ เป็นการนำเสนอเกี่ยวกับพระพุทธเจ้าและกระบวนการบรรลุพุทธภูมิในพระพุทธศาสนาแบบเถรวาทและแบบพุทธตันตระที่วิวัฒนาการภายหลัง พุทธศาสนาเถรวาทได้แบ่งพระพุทธเจ้าเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ผู้ตรัสรู้ชอบเองสามารถประดิษฐานพระพุทธศาสนาได้ พระปัจเจกพุทธเจ้าผู้ตรัสรู้เองแต่ประดิษฐานพระพุทธศาสนาไม่ได้ พระอรหันตสาวกคือผู้ตรัสรู้ตามพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในขั้นตอนการตรัสรู้นั้น ผู้ที่ต้องการเป็นพระพุทธเจ้าและอยู่ในฐานะพระโพธิสัตว์ ต้องบำเพ็ญบารมีครบถ้วน 3 ระดับ คือ บารมี 10  อุปบารมี 10  และปรมัตถบารมี 10  พระพุทธเจ้าทั้งในอดีต 23 องค์ ต้องผ่านกระบวนการตรัสรู้ด้วยการบำเพ็ญบารมีด้วยตนเองทั้งสิ้น และการที่พระพุทธเจ้าทุกพระองค์มีคุณสมบัติพิเศษต่างๆ ล้วนมาจากกำลังบารมีทั้งสิ้น ในส่วนพระพุทธเจ้าแบบตันตระซึ่งมีวิวัฒนาการในประมาณ พ.ศ. 700 ได้มีมนตรยานซึ่งเปิดเผยโดยพระไวโรจนพุทธเจ้า พระวัชรสัตว์รักษาไว้ และพระนาคารชุนเปิดเผยในการต่อมา ในทัศนะของพุทธตันตระมีพระอาทิพุทธเจ้าซึ่งมีลักษณะคล้ายพระเจ้าสูงสุดในฮินดู มีการเปลี่ยนพลังสร้างสรรค์ของพระอาทิพุทธเจ้าเป็นพระพุทธเจ้าอีก 5 พระองค์ มีพระไวโรจนะ เป็นต้น ในเรื่องหลักธรรม เถรวาทแบบเดิมได้แบ่งธรรมะและอธรรมออกชัดเจน แต่ในพุทธตันตระได้กล่าวว่ากุศลภาวะและอกุศลภาวะมีอยู่ในพระพุทธเจ้า ในด้านพระโพธิสัตว์ที่มีปางต่างๆทั้งปางสวยงามและปางดุร้าย เป็นเรื่องที่ต้องทำความเข้าใจว่าพระพุทธศาสนาแบบเดิมที่เปลี่ยนเช่นนี้ เนื่องจากการปรับปรุงหลักธรรมและวิธีการสอนให้เข้ากับอุปนิสัยของศาสนิกในยุคที่ต้องต่อสู้ในการเผยแผ่ศาสนา