การพัฒนาตัวแบบเชิงระบบ เพื่อการเรียนรู้และกลไกการเปลี่ยนผ่านการพัฒนา แผนแม่บทงานบริการวิชาการสำหรับสถาบันอุดมศึกษา: กรณีศึกษา คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นกรณีศึกษาเชิงคุณภาพได้นำเสนอตัวแบบเชิงระบบ (Systematic module) เพื่อเป็นเครื่องมือทางความคิดการยกระดับเรียนรู้ขององค์กร สู่การกำหนดกลไกการพัฒนาแผนแม่บทงานบริการวิชาการเชิงประจักษ์สำหรับสถาบันอุดมศึกษา หน่วยการศึกษากำหนดเป็นคณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ ซึ่งเป็นองค์กรกำกับภายใต้มหาวิทยาลัยมหิดล วิธีการศึกษาวิจัยเป็นลักษณะการประชุมเชิงปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วมและการสนทนากลุ่ม จากบุคลากรทุกระดับขององค์กร ผู้บริหาร ตัวแทนหัวหน้าหน่วยงาน อาจารย์และนักวิจัย ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การบริการวิชาการขององค์กร ตัวแบบการเรียนรู้ ได้พัฒนาขึ้นในลักษณะแผนภาพการเรียนรู้วงจรระบบเชิงนามธรรม (Soft system archetype CLD) ด้วยการสนับสนุนจากโปรแกรม VENSIM^® เพื่อบูรณการชุดข้อมูลทุติยภูมิ อาทิ พลวัตระบบแวดล้อมทางสังคม ข้อมูลด้านนโยบายและยุทธศาสตร์ชาติ แผนยุทธศาสตร์งานบริการวิชาการของสถาบันอุดมศึกษา และมิติการเรียนรู้ที่สำคัญเพื่อการบริการวิชาการจากผู้เข้าร่วมกิจกรรมการวิจัย ผลการศึกษาจากตัวแบบที่ได้พัฒนาขึ้น ได้แสดงถึงมิติความสัมพันธ์เชิงระบบและพฤติกรรมแรงขับเคลื่อนที่มีอิทธิพลการเรียนรู้ด้านองค์ประกอบหลักการบริหารขององค์กร ประกอบด้วย นโยบาย การบริการวิชาการ แผนปฏิบัติ การขับเคลื่อนสู่การปฏิบัติและการประเมินขององค์กร ตัวแบบระบบยังชี้ให้เห็นถึงปัจจัยสำคัญและเป็นกลไกการเปลี่ยนผ่าน (Key leverage mechanism) การบริหารจัดการองค์กรในมิติต่างๆ อาทิ การกำหนดทิศทาง เป้าหมายการกำหนดแผน กลยุทธ์ กระบวนการพัฒนาประสิทธิภาพและประสิทธิผล และการประเมินกิจกรรมการบริการวิชาการขององค์กร ทั้งนี้ ตัวแบบที่ได้พัฒนาขึ้นจากการศึกษา ถือว่าเป็นประโยชน์ต่อการยกระดับการเรียนรู้การพัฒนาแผนและแนวทางการบริหารจัดการของสถาบันอุดมศึกษา ภายใต้พลวัตสังคมและเป้าหมายการเข้าสู่สังคมความรู้ในศตวรรษที่ 21