การพัฒนาขีดความสามารถด้านการจัดการสินค้าคงคลังของผู้ประกอบการพริกไทยตรัง: กรณีศึกษา พริกไทยพันธุ์ปะเหลียน
คำสำคัญ:
การจัดการสินค้าคงคลัง , พริกไทยตรังพันธุ์ปะเหลียน , บรรจุภัณฑ์โลจิสติกส์ , การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม , แนวปฏิบัติที่ดีบทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) พัฒนากระบวนการจัดการสินค้าคงคลังของเกษตรกรและผู้ประกอบการพริกไทยพันธุ์ปะเหลียน จังหวัดตรัง (2) ศึกษาประสิทธิภาพของบรรจุภัณฑ์สำหรับการจัดเก็บพริกไทยตรัง และ (3) พัฒนาหาแนวปฏิบัติที่ดี (Good Practices) ในการจัดการสินค้าคงคลัง งานวิจัยใช้ระเบียบวิธีเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) ใน 4 อำเภอ ได้แก่ ปะเหลียน ย่านตาขาว นาโยง และวังวิเศษ โดยคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง 20 ราย เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ การสังเกต การสนทนากลุ่ม การวิเคราะห์กระบวนการด้วยแผนภูมิการไหล แผนผังก้างปลา Why–Why Analysis และการทดสอบจุลินทรีย์และคุณภาพผลิตภัณฑ์ ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 1 พบว่า ระบบการจัดการสินค้าคงคลังเดิมยังไม่เป็นระบบ ไม่มีการบันทึกข้อมูล แยกหมวดหมู่ไม่ชัดเจน และไม่ใช้หลัก
First-In First-Out (FIFO) การปรับปรุงประกอบด้วยการใช้ Inventory Card การกำหนดพื้นที่จัดเก็บ
การบันทึกการรับ–จ่ายสินค้า และการใช้ FIFO ส่งผลให้ระยะเวลาดำเนินงานเฉลี่ยต่อกิโลกรัมลดลงจาก 1,087 เหลือ 860 วินาที (ลดลงร้อยละ 20.88) และประสิทธิภาพรวมเพิ่มจากร้อยละ 102.94 เป็นร้อยละ 191.11 สะท้อนการยกระดับกระบวนการจัดการอย่างมีนัยสำคัญ ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 2 พบว่า ประเภทบรรจุภัณฑ์และอุณหภูมิส่งผลต่อคุณภาพของพริกไทย การทดลองกล่องสุญญากาศ กล่องไม้ และกล่องสแตนเลส ที่อุณหภูมิ 25°C และ 55–80°C พบว่า กล่องสุญญากาศควบคุมความชื้น ลดเชื้อราและจุลินทรีย์ได้ดีที่สุด รองลงมาคือกล่องสแตนเลส ส่วนกล่องไม้มีการปนเปื้อนสูงสุดเนื่องจากความพรุนของวัสดุ ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 3 ซึ่งดำเนินการตามวงจร PAOR กับผู้ประกอบการ “บ้านสวนมรดก” พบว่า การกำหนดรหัสผลิตภัณฑ์ การระบุวันผลิต–หมดอายุ การใช้แบบฟอร์มและระบบ App Sheet Inventory การจัดเก็บแยกหมวดหมู่ และการใช้ FIFO ช่วยเพิ่มความถูกต้อง โปร่งใส ตรวจสอบย้อนกลับได้ ลดข้อผิดพลาด
และสนับสนุนการวางแผนการผลิตและการจัดส่งให้สอดคล้องกับมาตรฐานพรีเมียมและมาตรฐาน GI
เอกสารอ้างอิง
กรมทรัพย์สินทางปัญญา. (2564). พริกไทยตรังพันธุ์ปะเหลียนได้รับการขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI). สืบค้นจาก: https://www.ipthailand.go.th.
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานตรัง. (2565). รายงานการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตรในพื้นที่จังหวัดตรัง. สืบค้นจาก: https://www.tourismthailand.org.
จิตติคุณ นิยมสิริ, ปวีณา แดงวิรุฬห์, ภาณุพงษ์ อินต๊ะวงค์, และ Tungao, H. F. (2567). การวิเคราะห์ห่วงโซ่อุปทานการท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์ชุมชนเพื่อพัฒนาเป็นห่วงโซ่คุณค่าใหม่และโมเดลธุรกิจที่เหมาะสมภายใต้รูปแบบชีวิตวิถีใหม่ของอำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่. วารสารวิชาการเพื่อการพัฒนานวัตกรรมเชิงพื้นที่, 5(1), 92–113.
จุฑามาศ พรหมมนตรี และสรพล บูรณกุล. (2567). การปรับตัวการจัดการโซ่อุปทานของการท่องเที่ยวโดยชุมชน: กรณีศึกษาลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา. วารสารการท่องเที่ยวและสังคม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม, 18(2), 507–526.
ชุติเดช มั่นคงธรรม, สมชาติ โสภณรณฤทธิ์, และวรวิทย์ ติระวัฒน์. (2568). การวิเคราะห์ ABC-VED สำหรับการควบคุมสินค้าคงคลังในภาคเกษตรกรรม. วารสารการจัดการโลจิสติกส์, 13(1), 15–29.
ตติคุณ แสงนิล, สันติธร ภูริภักดี, และพิทักษ์ ศิริวงศ์. (2564). การสร้างคุณค่าร่วมเพื่อความยั่งยืนของวิสาหกิจชุมชน: แนวทางจากทฤษฎีฐานราก. วารสารเกษมบัณฑิต, 22(2), 83–96.
ธันวา แก้วเกษ, สุพรรณิการ์ ขวัญเมือง, และพรวศิน ศิริสวัสดิ์. (2567). กลยุทธ์การจัดการโซ่อุปทานการท่องเที่ยวโดยชุมชนวิถีชาและกาแฟ: กรณีศึกษาแหล่งท่องเที่ยวชุมชนวิถีชาและกาแฟในจังหวัดเชียงราย. วารสารสุทธิปริทัศน์, 38(3), 1–15.
นัทดี ลาเต๊ะ และบวรวิทย์ โรจน์สุวรรณ. (2566). องค์ประกอบที่สำคัญของการพัฒนาบรรจุภัณฑ์โลจิสติกส์ในธุรกิจ e–Commerce ของผู้ประกอบการขนาดย่อมในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้. วารสารการบริหารจัดการและนวัตกรรมท้องถิ่น, 5(4), 30–38.
ภาณุพงษ์ ณาภูมิ, สันติ ศรีสวนแตง, และประสงค์ ตันพิชัย. (2568). การพัฒนาศักยภาพการตลาดของวิสาหกิจชุมชนด้วยการเสริมพลังจากภาคธุรกิจ: กรณีศึกษากลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์บ้านบางแตน. วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม, 9(6), 260–272.
วัชรพจน์ ทรัพย์สงวนบุญ และปรียากมล เอื้องอ้าย (2562) แนวทางการประยุกต์ใช้กระบวนการซัพพลายเชนตามแบบจำลองอ้างอิงการดำเนินงานซัพพลายเชน กรณีศึกษาบริษัทมหาชนแห่งหนึ่งในประเทศไทย. วารสารการจัดการธุรกิจ, 8(2), 89–102.
สำนักงานเกษตรจังหวัดตรัง. (2565). รายงานสถานการณ์การผลิตพริกไทยจังหวัดตรัง. สืบค้นจาก: https://www.trang.doae.go.th.
สำนักงานพาณิชย์จังหวัดตรัง. (2565). รายงานราคาผลผลิตพริกไทยและสถานการณ์ตลาดในจังหวัดตรัง. สืบค้นจาก: https://www.trang.moc.go.th.
สำราญ ชำโสม และสุรศักดิ์ พรบรรเจิดกุล. (2564). การเพิ่มประสิทธิภาพกระบวนการจัดการคลังสินค้า กรณีศึกษาคลังสินค้ารองเท้ามือสอง. วารสารวิทยาลัยโลจิสติกสและซัพพลายเชน, 7(1), 34-48.
อนัญญา บรรยงพิศุทธิ์, วราภรณ์ วิมุกตะลพ, สมพงษ์ อภิธรรมสุนทร, และณรงค์ ทมเจริญ. (2565). การพัฒนาผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นตลอดโซ่อุปทานและโลจิสติกส์ของสินค้าเกษตรดอกบัวแดงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพทางการจัดการชุมชนอย่างยั่งยืนในอำเภอบางเลน จังหวัดนครปฐม. วารสารโลจิสติกส์และซัพพลายเชน มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา, 9(1), 1–20.
อุดม พูลลาภ, ธานี เพชรดี, และพิมพ์ชนก วรรณสุข. (2568). การเพิ่มประสิทธิภาพการหยิบสินค้าในคลังด้วย Cluster Picking & Wave Picking. วารสารวิจัยธุรกิจและโลจิสติกส์, 11(1), 22–37.
Ballou, R. H. (1992). Business logistics management: Planning, organizing, and controlling the supply chain. 3rd ed. Prentice Hall.
Carrijo, P. R. S., & Batalha, M. O. (2024). Lean manufacturing in agriculture: benefits, obstacles, and opportunities. Gestão & Produção, 31, e1924.
Charnes, A., & Cooper, W. W. (1961). Management models and industrial applications of linear programming. New York: Wiley.
Chopra, S., & Meindl, P. (2021). Supply chain management: Strategy, planning, and operation. 8th ed. Harlow, UK: Pearson Education.
Christopher, M. (2016). Logistics & supply chain management. 5th ed. Pearson.
Gupta, P. K., & Starr, M. K. (2014). Production and operations management systems. CRC Press.
Hadley, G., & Whitin, T. M. (1963). Analysis of inventory systems. Prentice Hall.
Harris, F.W. (1915). Operations and Costs. Chicago: A. W. Shaw Company.
He, X. and others. (2024). High‑oxygen-modified atmospheric packaging delays flavor and quality deterioration in fresh-cut broccoli. Food chemistry, 450, 139517.
Hellstrom, D., & Saghir, M. (2007). Packaging and logistics interactions in retail supply chains. Packaging Technology & Science, 20(3), 197–216.
Hillier, F. S., & Lieberman, G. J. (2010). Introduction to operations research 9th ed. New York: McGraw-Hill.
Johnson, L. A., & Montgomery, D. C. (1999). Operations research in production planning, scheduling, and inventory control. Wiley.
Lambert, D.M. and Cooper, M.C. (2000). Issues in Supply Chain Management. Industrial Marketing Management, 29(1), 65-83.
Pareto, V. (1896). Cour’s economies politique. Lausanne, Switzerland: F. Rouge.
Sherafati, M., Bashiri, M., Tavakkoli-Moghaddam, R., & Pishvaee, M. S. (2019). Supply chain network design considering sustainable development paradigm: A case study in cable industry. Journal of Cleaner Production, 234, 366–380.
Shuvo, T. F., & Habib, M. M. (2024, December). A Study on Supply Chain Challenges and Solutions for Smallholders in Bangladesh’s Agriculture. In Proceedings of the 7th IEOM Bangladesh International Conference on Industrial Engineering and Operations Management, Dhaka, Bangladesh. 21–23 December 2024, pp. 1117-1125. USA: IEOM Society International.
Silver, E. A., Pyke, D. F., & Thomas, D. J. (1998). Inventory management and production planning and scheduling. 3rd ed. Wiley.
Tague, N. R. (2005). The quality toolbox (2nd ed.). Milwaukee, WI: ASQ Quality Press.
Twede, D. (2005). The Origins of Paper Based Packaging. The Future of Marketing’s Past, Proceedings of the 12th Conference on Historical Analysis and Research in Marketing. 28 April – 1 March 2005, pp 288-300. California: CHARM Association.
Wilson, R. H. (1934). A scientific routine for stock control. Harvard Business Review, 13(1), 116–128.
