พุทธญาณวิทยาตามทัศนะของพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์เรื่อง “พุทธญาณวิทยาตามทัศนะของพุทธปรัชญาเถรวาท” พบว่า พุทธญาณวิทยาตามทัศนะของพุทธปรัชญาเถรวาท ดังนี้ คือ (1) ความรู้ขั้นที่เปิดเผยเฉพาะลักษณะภายนอกเท่านั้น (2) เป็นความรู้ที่เนื่องด้วยความรู้สึก และเจตนคติที่มีอยู่แล้ว (3) เป็นความรู้ขั้นสมมติบัญญัติ และขั้นโลกียะเท่านั้น (4) ไม่สามารถรู้แจ้งความจริงแท้โดยตลอดได้ (5) ก่อให้เกิดความหลง และไม่เข้าใจในมายาการของโลกภายนอก จัดว่า เป็นความรู้ที่เกี่ยวกับการดำเนินชีวิตอย่างแท้จริง 4 ประการ ได้แก่ (1) ความรู้ที่นำไปสู่ความจริงขั้นสมมติสัจจะ (2) ความรู้ที่นำไปสู่ความจริงชั้นสภาวสัจจะ (3) ความรู้ที่นำไปสู่ความจริงขั้นอริยสัจจะ (4) ความรู้ที่นำไปสู่ความจริงขั้นปรมัตถสัจจะ  เป็นองค์แห่งความรู้ที่ทำหน้าที่การความไม่รู้ให้สิ้นไปมี 2 ประเภท คือ (1) ความรู้บริสุทธิ์หรือการรับรู้บริสุทธิ์ (วิสุทธิวิชชา) (2) ความรู้ซึ่งปราศจากความจริงที่ปรากฏขึ้นเฉพาะหน้า (อวิชชาหรือสัจจวีตวิชชา) พุทธปรัชญาเถรวาท ยอมรับว่า เป็นการทำลายอวิชชาหรือกิเลสโดยตรงว่า ความรู้ชั้นวิญญาณ และสัญญา เป็นปัจจัยสำคัญในการรับความรู้ ที่ช่วยให้มนุษย์ได้เข้าถึงความจริงมากขึ้น เพราะพุทธปรัชญาเถรวาทไม่ปฏิเสธความจริงในชั้นสมมติสัจจะ แต่ก็ไม่ถือว่า เป็นที่สุดของความรู้ ที่พุทธปรัชญาเถรวาทยกย่องและถือเป็นเป้าหมายสูงสุด คือ ความจริงในชั้นปรมัตถสัจจะ เพราะความจริงในระดับนี้ เป็นความจริงที่สิ้นสุด และหมดจด เป็นความจริงที่ตรงตามสภาพความเป็นจริงที่ถูกรู้ จากสภาพตามความเป็นจริงของสิ่งต่างๆ ถือว่า เป็นความรู้บริสุทธิ์ปราศจากกิเลส พ้นจากความทุกข์ สามารถเข้าถึงเป้าหมายสูงสุดที่แท้จริงได้นั้นเอง