การจัดการชุมชน ภูมินิเวศ งานและอาชีพ แบบมีส่วนร่วม ในพื้นที่เขา-ป่า-นา-เล จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory action research) ในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดการชุมชน ศึกษาบริบท ความต้องการ ภูมินิเวศ งานและอาชีพ แบบมีส่วนร่วม ในพื้นที่เขา-ป่า-นา-เล จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อใช้เป็นข้อมูลในการพัฒนากิจกรรมการเรียนรู้นอกห้องเรียนสำหรับการเสริมสร้างสมรรถนะผู้เรียนให้เป็นผู้สร้างสรรค์งานและอาชีพ ผู้สร้างนวัตกรรม ผู้มีวิถีชีวิตเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และผู้ริเริ่มการเรียนรู้ด้วยตนเอง กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในงานวิจัยนี้ คือ ครู ผู้นำชุมชน ชาวบ้าน ผู้ประกอบการในพื้นที่เขาป่านาเล จำนวนพื้นที่ละ 12 คน รวมทั้งสิ้น 48 คน สร้างกระบวนการมีส่วนร่วมผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ในชุมชน โดยใช้การประชุมปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม การฝึกอบรม การระดมความคิดเห็น และการอภิปรายกลุ่ม เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ การศึกษาบริบทชุมชน การสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกตแบบมีส่วนร่วม ผลการวิจัย พบว่า การจัดการชุมชนแบบมีส่วนร่วมโดยการสร้างความร่วมมือระหว่างชุมชนและโรงเรียน เพื่อเป็นต้นน้ำในการจัดกิจกรรมงานและอาชีพให้กับนักเรียน มี 5 ขั้นตอน คือ 1) การศึกษาบริบท ความต้องการ ภูมินิเวศของชุมชน 2) การสำรวจงานและอาชีพของชุมชนที่สัมพันธ์กับภูมินิเวศของชุมชน 3) การวางแผนปฏิบัติการมีส่วนร่วม 4) การประชุมปฏิบัติ การฝึกอบรม การระดมความคิดเห็น การอภิปรายกลุ่ม 5) การประเมินผลการจัดการชุมชนแบบมีส่วนร่วม การวิจัยครั้งนี้ทำให้เกิดการบูรณาการระหว่างผู้วิจัย ชุมชน และโรงเรียน การวิจัยปฏิบัติการทำให้ผู้วิจัยสามารถเข้าถึงกับกลุ่มเป้าหมาย เกิดการวางแผนปฏิบัติการสร้างการมีส่วนร่วม ทำให้ผู้นำชุมชน กลุ่มอาชีพต่าง ๆ และโรงเรียน ทำให้มีความรู้สึกว่าเป็นผู้ร่วมสร้างกิจกรรม การปฏิบัติการตามแผนงานที่กำหนดอย่างต่อเนื่องในชุมชนตามแผนกิจกรรมที่วางไว้ ชุมชนและโรงเรียนมีความสัมพันธ์กันมากขึ้น โดยโรงเรียนสามารถออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้เกี่ยวกับงานและอาชีพตามบริบทของชุมชน สามารถใช้ชุมชนเป็นแหล่งเรียนรู้นอกห้องเรียน