ส่วยผลเร่วเมืองสาละวัน ราชอาณาจักรล้านช้าง (ลาว) ระหว่าง ค.ศ. 1826-1851

บทคัดย่อ

บทความเรื่องส่วยผลเร่วเมืองสาละวัน ราชอาณาจักรล้านช้าง (ลาว) ระหว่าง ค.ศ. 1826-1851 มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาส่วยผลเร่วเมืองสาละวันในฐานะทรัพยากรธรรมชาติที่มีความสำคัญต่อการค้าระหว่างประเทศในช่วงเวลาที่ราชอาณาจักรล้านช้าง (ลาว) อยู่ภายใต้การปกครองของสยาม แรงงานในการเก็บผลเร่ว โครงสร้างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการเก็บส่วยผลเร่ว ปัญหาการรวบรวมส่วยผลเร่ว เส้นทางการลำเลียงส่วยผลเร่ว และผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อชนพื้นเมืองจากนโยบายการเก็บส่วยผลเร่วของสยาม ผลการศึกษาพบว่า ระหว่าง ค.ศ. 1826-1851 เมืองสาละวันเป็นหัวเมืองลาวที่ขึ้นตรงต่อสยาม มีหน้าที่ส่งส่วยผลเร่วให้แก่สยามเป็นประจำทุกปี ชนพื้นเมืองซึ่งเป็นกลุ่มคนที่ใช้ภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติก (Austroasiatic Language Family) (มอญ-เขมร) (Mon-Khmer) เป็นแรงงานสำคัญในการเก็บผลเร่ว โดยมีเจ้าเมือง และข้าราชการทั้งฝ่ายลาวและฝ่ายสยาม เป็นผู้ควบคุมการเก็บผลเร่วและลำเลียงผลเร่วผ่านหัวเมืองใหญ่ส่งต่อยังไปกรุงเทพฯ เพื่อถวายพระมหากษัตริย์ไทย ก่อนส่วยผลเร่วจะกลายเป็นสินค้า และถูกป้อนสู่ตลาดการค้าระหว่างราชสำนักสยามกับพ่อค้าทั้งจากฝั่งตะวันออกและฝั่งตะวันตกของอุษาคเนย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตลาดจีนและอินเดีย อย่างไรก็ตาม    แม้เมืองสาละวันจะนำผลเร่วส่งให้สยามทุกปี แต่พบว่าอัตราส่วยผลเร่วไม่ครบตามที่ราชสำนักสยามกำหนด ส่งผลให้เกิดภาวะค้างส่วย เร่งรัดส่วย จนก่อให้เกิดผลกระทบต่อสภาพเศรษฐกิจและสังคมของชนพื้นเมืองในเมืองสาละวัน