เกลือ ปลา นาข้าว กับความขัดแย้งการทำเหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี

Main Article Content

นวภัทร โตสุวรรณ์
วีระ หวังสัจจะโชค

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการและปัญหา การระดมทรัพยากรของการรวมกลุ่ม รูปแบบ พลวัตของยุทธวิธีการต่อสู้ และตอบโต้ต่อภาครัฐ มุมมอง ที่มีต่อวิธีการหรือการหาทางออกของปัญหาที่เกิดขึ้นในการต่อต้านการทำเหมืองแร่ของ ขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมของกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอุดรธานี ภายใต้กรอบแนวคิดความขัดแย้ง เชิงนิเวศวิทยาการเมือง โดยเก็บข้อมูลในพื้นที่กลุ่มเป้า 24 คน ที่อาศัยรอบบริเวณโครงการเหมืองแร่ฯ และวิเคราะห์เนื้อหาโดยใช้การบรรยายเชิงพรรณนา ผลการศึกษาพบว่ากระบวนการจัดระดมทรัพยากร เป็นการสร้างเครือข่าย โดยการอาศัยเริ่มต้นจากระดับของครอบครัว แล้วค่อยๆ ยกระดับเป็นชุมชน ตำบล และหลายๆ ตำบลรวมกัน ซึ่งมีลักษณะการจัดตั้งกลุ่มแบบเป็นทางการ มีโครงสร้างองค์กรอย่าง ชัดเจนและเป็นรูปธรรม มีการสร้างกิจกรรมต่างๆ ในพื้นที่ ด้วยปัญหาของการจัดการทรัพยากร การ ระดมทรัพยากรในการดำาเนินกิจกรรมของกลุ่มนั้น เป็นการเกิดจากความรู้สึกโดยรวมของประชาชนใน จังหวัดอุดรธานี ที่รับรู้ถึง “ความไม่เป็นธรรม” ทำาให้มีรูปแบบ พลวัตของยุทธวิธีการต่อสู้ และตอบโต้ต่อ ภาครัฐ ที่ใช้คือการท้าทายในระบบการเมืองปกติ เช่น การยื่นหนังสือต่อหน่วยงานของภาครัฐที่เกี่ยวข้อง และการขัดขวางระบบปกติ เช่น การใช้อารยะขัดขืน หรือการดื้อแพ่ง ตลอดจนใช้วิธีการประท้วง และ สุดท้ายเมื่อการเคลื่อนไหวในรูปแบบอื่นๆ ไม่เป็นไปตามเป้ายหมายของกลุ่มจึงเกิดการเริ่มใช้ความรุนแรง ผลกระทบที่จะตามมาทั้งด้านของความเสียหายต่อทรัพย์สินและร่างกาย สุดท้ายมุมมองของกลุ่มที่มีต่อ การหาทางออกของปัญหาที่เกิดขึ้นในพื้นที่นั้น ภาครัฐต้องคำานึงถึงการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบ จากโครงการของภาครัฐในการพัฒนาเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิต และวิถีของชุมชน

Article Details

บท
บทความวิจัย

References

กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2554). ‘แร่’ ทรัพย์ในดิน...สินใต้ถุนบ้าน? Mineral Mining Bonanza or Bust. กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.

กรีนนิวส์. (2565). กลุ่มอนุรักษ์อุดรแถลงกรณีเหมืองโพแตชอุดร “เมื่อไม่ฟังเหตุผลกัน มึงสร้างกูเผา”.https://greennews.agency/?p=29467

จักรพันธ์ สุทธิรัตน์. (2558). เหมืองสีเขียวเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน. เอสทีซี มีเดีย แอนด์ มาเก็ตติ้ง.

ฐากูร สรวงศ์สิริและมณีมัย ทองอยู่. (2553). ขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมคัดค้านเหมืองแร่โพแทชจังหวัด อุดรธานี. KKU Research Journal (Graduate

Studies),10(4), 137.

เดชา คำ เป้าเมือง. (2548). จากดินเอียดสู่เหมืองโปแตช กับแนวนโยบายเกลือแห่งชาติ.https://prachatai.com/journal/2005/08/21362

ทรงชัย ทองปาน. (2559). ยุทธวิธีในการเคลื่อนไหวทางสังคมของ “กลุ่มไม่เอาเขื่อนแก่งเสือเต้น”. PSDS Journal of Development Studies, 13(2), 46-82.

นักข่าวพลเมือง. (2565), อยู่ดีมีแฮง: 20 ปี เหมืองแร่โปแตชอุดรธานี เสียงชุมชนที่ (ไม่) ถูกได้ยิน”.https://thecitizen.plus/node/58046

นักข่าวพลเมือง. (2566), ยื่นฟ้องศาลปกครองอุดรธานี กระบวนการแห่งความหวังสู้เหมืองโปแตช.https://thecitizen.plus/node/76409

นพพล แก่งจำ ปา และธิติญา เหล่าอัน. (2561). การเมืองภาคประชาชน: กรณีศึกษา การเคลื่อนไหวต่อต้านเหมืองแร่ทองคำ ของชาวบ้าน “กลุ่มรักษ์บ้านเกิด”

ตำบลเขาหลวง อำ เภอวังสะพุง

จังหวัดเลย. Research and Development Journal, Loei Rajabhat University, 13(43), 86-97. ประภาส ปิ่นตบแต่ง. (2552). กรอบการวิเคราะห์การเมือง

แบบทฤษฎีขบวนการทางสังคม. มูลนิธิไฮน์ ริค เบิลล์ สานักงานภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้.

ปาณิสรา เทียนอ่อน, ประภาส ปิ่นตบแต่ง. (2558). การเคลื่อนไหวของเครือข่ายประชาชนในลุ่มแม่น้ำ แม่กลองในการต่อต้านนโยบายบริหารจัดการน้ำ ของรัฐบาล

ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร. วารสารสหวิทยาการวิจัย: ฉบับบัณฑิตศึกษา, 4(4), 25-35.

ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์. (2543). จาก “นิเวศเศรษฐศาสตร์ ” สู่ “นิเวศวิทยาการเมือง” (พิมพ์ครั้งที่ 2). คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ภัควดี วีระภาสพงษ์. (2550). direct action ปฏิบัติการซึ่งหน้าท้าทาย. ฟ้าเดียวกัน,5(1), 62 - 70.

มณีมัย ทองอยู่. (2557). แนวคิดทฤษฎีทางสังคมวิทยาด้วยขบวนการทางสังคม. ศูนย์วิจัยพหุลักษณ์ลุ่ม น้ำ โขง มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

วรรณิศา จันทร์หอม. (2560). กระบวนการสร้างความเคลื่อนไหวในการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากร ชายฝั่งทะเลของชาวประมง อำ เภอจะนะ จังหวัดสงขลา

[Doctoral dissertation, มหาวิทยาลัย

สงขลานครินทร์]. วริยา ด้วงน้อย. (2562). นิเวศวิทยาการเมืองว่าด้วยความขัดแย้งและการต่อต้านการทำ เหมืองแร่ของขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคม

[วิทยานิพนธ์ปริญญารัฐศาสตรดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยบูรพา]. มหาวิทยาลัยบูรพา.

วิเชิด ทวีกุล. (2548). การเคลื่อนไหวของชาวบ้านใน พลวัต การเมืองแบบชาวบ้าน: เครือข่ายกลุ่มเกษตรกรภาคเหนือ. วารสารฟ้า

เดียวกัน, 3(3), 42-45.

วิเชียร บุราณรักษ์. (2548). ขบวนการเคลื่อนไหวทางการเมืองภาคประชาชน ศึกษากรณี: กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมจังหวัดอุดรธานี [วิทยานิพนธ์ปริญญารัฐศาสตร

มหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเชียงใหม่]. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

สุภีร์ สมอนา, มณีมัย ทองอยู่ และสมศักดิ์ ศรีสันติสุข. (2556). ขบวนการเคลื่อนไหวต่อต้านเหมืองแร่ทองคำ . วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี,

(1), 29-44.

โสดา นุราช. (2553). สิทธิในที่ดิน สิทธิในแร่, สัมปทาน. วารสารแร่อิเล็กทรอนิกส์. 1(2), 2.

Benford, D., Robert, S., & David, A. (2000). Framing processes and social movements: An overview and assessment: Reviewed work.

Annual Review of Sociology, 26, 611-639.

Christiansen, J. (2009). Four stages of social movements. https://www.ebscohost.com/uploads/imported/thisTopic-db Topic- 1248.pdf

Tilly,C. (1995). Popular contention in Great Britain, 1758-1834. Oxford University Press.