โปรแกรมพุทธจิตวิทยาบูรณาการหลักอานาปานสติและหลักสัจจการแห่งตนเพื่อเสริมสร้างความสุขจากจิตที่งอกงาม

ผู้แต่ง

  • ฉัตร์รวี รังษีรวิโรจน์ หลักสูตรพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพุทธจิตวิทยา ภาควิชาจิตวิทยา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

คำสำคัญ:

อานาปานสติ, สัจจการแห่งตน, พุทธจิตวิทยา, ความสุขจากจิต

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาแนวคิดการพัฒนาจิตด้วยโปรแกรมพุทธจิตวิทยาบูรณาการหลักอานาปานสติและหลักสัจจการแห่งตนเพื่อเสริมสร้างความสุขจากจิตที่งอกงาม 2. เพื่อพัฒนาโปรแกรมพุทธจิตวิทยาบูรณาการหลักอานาปานสติและหลักสัจจการแห่งตนเพื่อเสริมสร้างความสุขจากจิตที่งอกงาม 3. เพื่อเสนอโปรแกรมพุทธจิตวิทยาบูรณาการหลักอานาปานสติและหลักสัจจการแห่งตนเพื่อเสริมสร้างความสุขจากจิตที่งอกงาม ใช้การวิจัยแบบกึ่งทดลอง ศึกษาเอกสารและสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูล 17 คน ทดลองกับสตรีผู้ปฏิบัติธรรม 15 คน วิเคราะห์ด้วย t-test for Dependent Samples และ Independent Sample t-test

ผลการวิจัยพบว่า 1. โปรแกรมพุทธจิตวิทยาบูรณาการก่อเกิดการพัฒนาจิตใจ เสริมสร้างสติ เมตตา ปัญญา ทำให้เข้าใจตนเองและยอมรับความจริงได้มากขึ้น นำไปสู่ภาวะสัจจการแห่งตนตามแนวคิดของมาสโลว์ สร้างจิตที่งอกงามและความสุขทั้งระดับตื้นและลึกซึ้ง 2. การพัฒนาโปรแกรมใช้หลักอานาปานสติสร้างสติผ่านลมหายใจในทุกกิจกรรม ดำเนินการ 3 ขั้นตอน ออกแบบ 12 กิจกรรม ได้แก่ ภาวนากับบทเพลงแห่งสติ ศิลปะการจัดดอกไม้จัดใจ เดินอย่างมีสติ ต้นไม้แห่งชีวิต พิจารณาอาหารอย่างมีสติ สื่อสร้างปาฏิหาริย์แห่งการตื่นรู้ ภาวนากับการตัดกุหลาบบัลแกเรีย ภาวนากับคลื่นเสียงคริสทัลโบว์ล ลมหายใจแห่งสติ ทำวัตรเช้า-เย็น ก้าวสู่ศักยภาพแห่งตนและเสียงจากภายใน 3. ผลการทดลอง พบว่า กลุ่มทดลองมีคะแนนความสุขจากจิตที่งอกงามหลังการทดลองสูงกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) โดยกลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ย 51.60 (S.D.=2.35) กลุ่มควบคุมมีค่าเฉลี่ย 22.60 (S.D.=1.72)

เอกสารอ้างอิง

เก็จกนก เอื้อวงศ์. (2532). ผลของการปฏิบัติธรรมภายใต้การนำของสิริ กรินชัย ต่อภาวะสัจจะแห่งตน (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. กรุงเทพฯ.

ฐิติรัตน รักษ์ใจตรง. (2548). ศึกษาการใช้อานาปานสติภาวนาเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต ของเสถียรธรรมสถาน (วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ.

ณัฐรินทร์ นิธีกีรติชานนท์. (2559). ลักษณะจิตงอกงามตามหลักพุทธจิตวิทยาของผู้ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน เขตคลองสาน กรุงเทพมหานคร (ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ.

ไทยพีบีเอส. (2567). สติปัฏฐาน 4” ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งสติ. สืบค้น 15 พฤศจิกายน 2567. จาก https://www.thaipbs.or.th/now/infographic/310

พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). (2537). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ฉบับประมวลธรรม. กรุงเทพฯ : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

ราชานุกูล. (2558). วัยแรงงานมีสภาวะเครียด กรมสุขภาพจิตแนะใช้วิธี 4ส 1ม–ฐานเศรษฐกิจ. สืบค้น 15 พฤศจิกายน 2567. จาก https://th.rajanukul.go.th/_admin/file-download/groupreview0000568.pdf

วรัญญา ถวัลย์กิจดำรง. (2559). การเติบโตทางจิตวิญญาณภายหลังเหตุการณ์สะเทือนขวัญในผู้รอดชีวิตจากโรคมะเร็งระบบโลหิตวิทยา (วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. กรุงเทพฯ.

วิภาวี เธียรลีลา. (2563). Mindsight: บริหารสมองด้วยการทำสมาธิ ที่ช่วยพัฒนาความฉลาดทางอารมณ์และสังคม. สืบค้น 15 พฤศจิกายน 2567. จาก https://thepotential.org/knowledge/how-to-mindsight/

สมบัติ สิริพัฒนากุล. (2565). อานาปานสติภาวนา: การพิจารณาลมหายใจจากปุถุชนสู่อริยชน. วารสารพุทธนวัตกรรมปริทรรศน์, 3(1), 61-74.

อนุสร พันธ์ประเสริฐ. (2566). บทบาทของสติในทางจิตวิทยาและความเป็นอยู่ที่ดี. BUDDHO. 2(2), 10-25.

อาภาพร จันทะนาม. (2566). บทบาทของผู้บริหารสตรี: ความท้าทายทางการบริหารสถานศึกษา. วารสารวิชาการจินตาสิทธิ์. 1(3), 179-188.

Antoine Lutz. (2008). Regulation of the Neural Circuitry of Emotion by Compassion Meditation: Effects of Meditative Expertise. PLOS ONE. 3(3), 1-10.

Hanson, R. (2009). Buddha's brain: The practical neuroscience of happiness, love, and wisdom. Oakland, CA: New Harbinger Publications.

Jean-Grégoire Manoukian. (2021). What Are the Future Workplace Safety and Health Risks?. Retrieved April 31, 2025, from https://www.wolterskluwer.com/en/expert-insights/what-are-the-future-workplace-safety-and-health-risks

Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review. 50(4), 370–396.

Seeman, W., Nidich, S., & Banta, T. (1972). The influence of transcendental meditation on a measure of self-actualization. Journal of Counseling Psychology, 19(1), 184-187.

Walder, J. M. (1976). The effects on a measure of self-actualization of adding a meditation exercise to a sensitivity group-group facilitator training program. Dissertation Abstracts International, 36(1), 6533-6534.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

2025-12-19

รูปแบบการอ้างอิง

รังษีรวิโรจน์ ฉ. (2025). โปรแกรมพุทธจิตวิทยาบูรณาการหลักอานาปานสติและหลักสัจจการแห่งตนเพื่อเสริมสร้างความสุขจากจิตที่งอกงาม. วารสารจิตวิทยาพุทธศาสตร์ประยุกต์เพื่อสังคม, 11(2), 289–303. สืบค้น จาก https://so03.tci-thaijo.org/index.php/human/article/view/292840