การจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาของผู้หญิงวัยทำงาน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1. เพื่อศึกษาความคิดและการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยา 2. เพื่อศึกษาแนวทางการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาของผู้หญิงวัยทำงาน และ 3. เพื่อนำเสนอแนวทางการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาสำหรับผู้หญิงวัยทำงาน การศึกษาครั้งนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธี ประกอบด้วย การวิจัยเชิงปริมาณ โดยใช้กลุ่มตัวอย่างที่เป็นผู้หญิงวัยทำงานในกรุงเทพมหานคร จำนวน 400 คน ได้จากการคำนวณ โดยใช้สูตรของ ทาโร่ ยามาเน่ (Taro Yamane) เครื่องมือที่ใช้คือ แบบสอบถาม มีค่าความเชื่อมั่น 0.85 ค่า IOC 0.98 วิเคราะห์ข้อมูลโดยหาค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ยและการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 10 คน

ผลการวิจัยพบว่า 1. การศึกษาความคิดและการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยา ความคิดเป็นองค์ประกอบของสังขารขันธ์ที่เกิดจากกระบวนการทำงานของจิตใจ ซึ่งผสานระหว่างประสบการณ์ ความทรงจำ การรับรู้ผ่านอายตนะ และอารมณ์เข้าด้วยกัน การจัดการความคิดตามหลักโยนิโสมนสิการสามารถแบ่งออกเป็น 3 รูปแบบหลัก คือ 1) การจัดการความคิดแบบอริยสัจหรือการคิดแบบแก้ปัญหา 2) การจัดการความคิดโดยการรู้ทันคุณโทษและทางออก และ 3) การจัดการความคิดแบบอยู่กับปัจจุบัน  2. แนวทางการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาของผู้หญิงวัยทำงาน พบว่า ระดับความคิดตามหลักจิตวิทยาโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง (x̅ = 3.32) ในขณะที่การจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาทั้ง 3 รูปแบบอยู่ในระดับสูง (x̅ = 3.54) โดยปัจจัยด้านอายุ รายได้ และประสบการณ์การปฏิบัติธรรมส่งผลต่อความแตกต่างของการจัดการความคิดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ แนวทางการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาของผู้หญิงวัยทำงาน พบว่าระดับความคิดตามหลักจิตวิทยาของผู้หญิงวัยทำงานโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง (x̅ = 3.32) ในขณะที่การจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาทั้ง 3 รูปแบบอยู่ในระดับสูง (x̅ = 3.54) โดยปัจจัยด้านอายุ รายได้ และประสบการณ์การปฏิบัติธรรมส่งผลต่อความแตกต่างของการจัดการความคิดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และ 3. ผลการวิจัยนำไปสู่แนวทางการจัดการความคิดตามแนวพุทธจิตวิทยาของผู้หญิงวัยทำงาน ซึ่งประกอบด้วย 6 องค์ประกอบที่เชื่อมโยงกันเป็นวงจรสมบูรณ์ ได้แก่ 1) การรู้เท่าทันความคิด 2) การจัดระเบียบความคิด 3) การจัดการความคิดเชิงลบ 4) การสร้างสมดุลในการคิด 5) การนำความคิดไปสู่การปฏิบัติ และ 6) การประเมินทบทวนความคิด