การพัฒนารูปแบบการเปลี่ยนผ่านทางจิตตามหลักพุทธจิตวิทยา จำแนกตามประเภทจริต

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาจิตและสภาวะของจริต 6 ตามหลักพุทธธรรม      2) เพื่อวิเคราะห์แนวทางการพัฒนาการเปลี่ยนผ่านทางจิตตามหลักพุทธจิตวิทยาจำแนกตามประเภทจริต และ 3) เพื่อนำเสนอรูปแบบการเปลี่ยนผ่านทางจิตตามหลักพุทธจิตวิทยาจำแนกตามประเภทจริต การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสมวิธีแบบพหุระยะ (Multiphase Mixed Methods Research) มี 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 ใช้วิธีการวิจัยทางเอกสาร (Documentary research) และการสัมภาษณ์กลุ่ม (Group interview) ระยะที่ 2 ใช้การวิจัยแบบผสมวิธีด้วยวิธีการเชิงปริมาณ คือ การสำรวจ (Survey) เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างจริต 6 กับความสุข 5 ด้าน กลุ่มตัวอย่าง คือ นิสิตระดับปริญญาตรี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย (ส่วนกลาง) จำนวน 302 รูป/คน ร่วมกับวิธีการเชิงคุณภาพ คือ การสัมภาษณ์กลุ่ม (Group interview) โดยนำข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและคุณภาพมาวิเคราะห์ผลร่วมกัน และระยะที่ 3 ใช้การสนทนากลุ่ม (Focus group discussion) เป็นการตรวจสอบและยืนยันจากผู้เชี่ยวชาญ ทั้ง 3 ระยะจากผู้เชี่ยวชาญทางด้านอภิธรรมและจิตวิทยาร่วมสมัย จำนวน 10 รูป/คน โดยใช้การเลือกแบบเจาะจง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยการหาค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์เพียร์สัน และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาและการสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการเปลี่ยนผ่านทางจิตตามหลักพุทธจิตวิทยาจำแนกตามประเภทจริต มี 3 ขั้นตอน ขั้นที่ 1 รู้สภาวะอารมณ์ความรู้สึกของแต่ละจริต ความสุขและความคิดที่เกิดร่วม ขั้นที่ 2 รู้กระบวนการการพัฒนาการเปลี่ยนผ่านทางจิต และขั้นที่ 3 รู้เป้าหมายของสภาวะจิตที่ถูกพัฒนาแล้ว