วิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบการวินิจฉัยและการรักษาโรคตามสมุฏฐานโรคในพระไตรปิฎกกับการแพทย์พื้นบ้านล้านนา

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์คือ 1) ศึกษาการวินิจฉัยและการรักษาโรคตามสมุฏฐานโรคที่ปรากฏในพระไตรปิฎกและในการแพทย์พื้นบ้านล้านนา 2) วิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบการวินิจฉัยและการรักษาโรคตามสมุฏฐานโรคในพระไตรปิฎกกับการแพทย์พื้นบ้านล้านนา การวิจัยคุณภาพเชิงเอกสารครั้งนี้ ค้นคว้าจากข้อมูลปฐมภูมิคือพระไตรปิฎกฉบับภาษาไทยและข้อมูลการแพทย์พื้นบ้านภาษาล้านนา ในสมุดบันทึก ปั๊บสา และใบลาน รวมทั้งข้อมูลทุติยภูมิจากเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องด้านการแพทย์พื้นบ้านล้านนา

ผลการวิจัยพบความเหมือนการวินิจฉัยและการรักษาโรคตามสมุฏฐานโรคในพระไตรปิฎกกับการแพทย์พื้นบ้านล้านนา คือ (1) การวินิจฉัยความเจ็บป่วยมีสาเหตุมาจาก ธาตุไม่สมดุล อุตุสมุฏฐาน อายุสมุฏฐาน พฤติกรรมสมุฏฐาน กรรมสมุฏฐานและมีการตรวจสอบประวัติผู้ป่วย เพื่อรู้อาการของโรค ชื่อโรค สมุฏฐานโรค (2) การรักษาโรคด้วยการใช้ความร้อน อาหาร และสมุนไพร สำหรับความแตกต่าง พบดังนี้ (1) ในพระไตรปิฎกเป็นการวินิจฉัยโดยพระพุทธเจ้า ตรวจสอบประวัติผู้ป่วยด้วยพระญาณของพระพุทธองค์มีวิธีการรักษาโรคโดยการใช้ธรรมโอสถ การใช้เภสัชสมุนไพร การใช้อาหารเพื่อการหลุดพ้นจากทุกข์ การสวดมนต์ การพรมน้ำมนต์ การผ่าตัด (2) การแพทย์พื้นบ้านล้านนาเป็นการวินิจฉัยโดยแพทย์พื้นบ้าน (หมอเมือง) ไม่ได้แยกขั้นตอนการวินิจฉัยโรคและการรักษาโรคออกจากกันอย่างชัดเจน การวินิจฉัยจะยึดตามอาการที่ผู้ป่วยแสดงออก เชื่อมโยงกับกลุ่มโรคร่วมกับประมวลสาเหตุการเจ็บป่วย การพิจารณาลักษณะอาการ กิริยาท่าทาง การสัมผัส การคำนวณเพื่อตรวจสอบกรรม การคำนวณธาตุเพื่อตรวจสอบความสมดุล และการเสี่ยงทาย มีวิธีการรักษาโรคโดยใช้พิธีกรรม การใช้ยาสมุนไพรพื้นบ้าน การใช้อาหารรักษาสุขภาพและการใช้กายรักษาโรค