A Comparative Analysis of the Diagnosis and Curative Treatment According to Causative of Disease in Tipitaka and Lanna Medicine
Keywords:
Diagnosis and Curative Treatment, Causative of Disease, Tipitaka, Lanna MedicineAbstract
This research has objectives (1) to study the diagnosis and curative treatment according to causative of disease in Tipitaka and in Lanna medicine (2) comparative analysis of the diagnosis and curative treatment according to causative of disease in Tipitaka with Lanna medicine. The documentary research was conducted by using the primary data from the Thai version of Tipitaka, Lanna manuscripts (Pupsa, Bailan) and secondary data about Lanna medicine.
The result showed that the similarities in the Tipitaka and Lanna medicine found as follows: (1) the diagnosis the cause of illness from unbalance of "the element", weather, age, behavior and karma, besides check patient history lead to recognize symptoms, name of disease, and causative of diseases (2) The treatment of diseases consisted of herb, heat, and food. While the differences found as follows: (1) in Tipitaka, the diagnosis and examining patient case history are done by supreme knowledge of the Lord Buddha. The knowledge-based symptoms and name of disease lead to curative treatment. The healing that only appeared in Tipitaka includes the Dhamma medicine, use therapeutic rituals with pray and holy water, herbal medicine, food for extrication and surgery (2) in Lanna medicine, the diagnosis is inherited and done by Lanna medical doctor. The diagnosis does not separate clearly from curative treatment. The diagnosis is based on the patient's symptoms linking to common symptoms of group diseases lead to identify disease by added on information from medical history to find out trace of diseases, considering the nature of the symptoms, physical touch, age calculation to check karma, calculation of element (tathu) to determine the balance and choice by lot. The healing that only appeared in Lanna medicine included rituals as an inherited way of life, use of local herbal without processing, food for health, and body treatment.
References
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
ปั๊บสา ใบลาน ภาษาล้านนา มรดกที่เป็นสมบัติส่วนตัวจากพระเทพกิตตินันโท (เจ้าปู่เทพรส หมอยา) ของพ่อครู เกษม ศิริรัตน์พิริยะ ผู้สืบขันครูพระสิหิงค์หลวง พระครูอินทสรวิสุทธิ์ (ครูบาอินสม) วัดเมืองราม ตำบลนาเหลือง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน.
ปั๊บสา ใบลาน ภาษาล้านนา มรดกสืบทอดจากครูบาพ่อครูหมอเมืองในจังหวัดน่าน ที่เป็นบรรพชิต เช่น พระครูธรรมรัตน์โพธิ (เขียน) วัดสวนหอม พระปลัดค่ายคำ (ครูบาค่าย) วัดมหาโพธิ์ พระราศรี จันทสีโล (ศรีน้อย) วัดหัวเวียงใต้ พระอธิการสวัสดิ์ เปลี่ยนวิไล วัดสถารศ ครูบาพุทธวิชัย กิตินันโท วัดดอนแก้ว พระครูนันทวุฒิคุณ (หงุ่น) วัดอรัญญาวาส พระครูบุญสารโสภิต (บุญเยี่ยม ปุญญสาโร) วัดเชียงของ พระครูพิทักษ์นันทคุณ วัดอรัญญาวาส พระครูมงคลรังษี (ครูบาก๋ง) วัดศรีมงคล (ก๋ง) พระอธิการบุญฤทธิ์ ธีรปัญโญ (รอด) วัดสบหลม.
ปั๊บสา ใบลาน ภาษาล้านนา มรดกสืบทอดจากพ่อครูหมอเมืองในจังหวัดน่าน ที่เป็นฆราวาส เช่น พ่อแพทย์จันทร์ โปทาวี บ้านนาหล่าย พ่อเลี้ยงเคี่ยน ปัญญา บ้านเมืองจังใต้ พ่อเลี้ยงน้อยธะ เขื่อนจันทร์ บ้านแคว้ง พ่อหนานหลวงจักร (โภนโต๋) คำต๊ะ บ้านนาน้อย พ่ออุ้ยปั๋น จินะ บ้านพระเนตร พ่ออุ้ยหนานหลวงเขียน คำซาว บ้านสะไมย์ ลุงคำเคี่ยน กันทะศรี บ้านลอมกลางอรัญญาวาส แสนหลวงกันทลือไชย (นายช่อ) บ้านหัวเวียงใต้ เจ้าหนานหลวงคันธะ บ้านหัวเวียงใต้.
กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข. (2559). การแพทย์พื้นบ้านคืออะไร. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2559, จาก http://indi.dtam. moph.go.th
กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข. (2553). รายงานการสาธารณสุขไทยด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก.
เกษม ศิริรัตน์พิริยะ. (18 ตุลาคม 2560). พ่อครู ผู้สืบขันครูพระสิหิงค์หลวง พระครูอินทสรวิสุทธิ์ (ครูบาอินสม) วัดเมืองราม ตำบลนาเหลือง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน. สัมภาษณ์.
พระราศี จันทสีโล (ศรีน้อย). (2473). ตำรับยารักษาตามอาการ. สมุดบันทึก บันทึก ณ วันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2473 ปรากฏหลักฐานที่วัดหัวเวียงใต้ ตำบลในเวียง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน.
ยิ่งยง เทาประเสริฐและกันยานุช เทาประเสริฐ (บ.ก.). (2547). ตำราการแพทย์พื้นบ้านล้านนา สาขาหมอยา. ชุดโครงการวิจัยการแพทย์พื้นบ้านและการแพทย์ชนเผ่าภาคเหนือ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.สำนักงานภาค) สำนักงานกองทุนสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) วิทยาลัยการแพทย์พื้นบ้านและการแพทย์ทางเลือก มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย.
สำนักวิชาการ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข. (2553). รายงานการสาธารณสุขไทยด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจกรรมโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก.
เอกวิทย์ ณ ถลาง. (2544). ภูมิปัญญาล้านนา. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: อมรินทร์.