การสร้างและพัฒนาฝายมีชีวิตด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคม

The Building and Developing Living Weir with the process of participation Civil Society

บทคัดย่อ

          ปัญหาการขาดแคลนน้ำของชุมชนจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องสร้างความรู้ความเข้าใจให้ชุมชนเกิดความตระหนัก และการมีส่วนร่วมของชุมชน การวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความรู้ ความตระหนัก พฤติกรรมการมีส่วนร่วม และความพึงพอใจ ของภาคประชาสังคมต่อฝายมีชีวิต 2) ศึกษาความสมบูรณ์ของระบบนิเวศและการใช้ประโยชน์จากฝายมีชีวิตในพื้นที่ตำบลพญาเย็น อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมากลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยคือบุคคลากรหน่วยงานภาครัฐ/รัฐวิสาหกิจ /ภาคเอกชน วัด/สำนักสงฆ์ และประชาชนในชุมชน จำนวน 300 คน เครื่องมือที่ใช้คือ แบบสอบถามวัดความรู้ ความตระหนัก การมีส่วนร่วม และความพึงพอใจ รวมทั้งแบบสังเกตความยั่งยืนของระบบนิเวศ นำมาวิเคราะห์หาค่าความถี่ ค่าร้อยละ และนำข้อมูลเชิงคุณภาพมาจัดเป็นหมวดหมู่และบรรยายข้อมูลเชิงพรรณา

          ผลการศึกษาพบว่า

          1. กลุ่มตัวอย่างมีความรู้อยู่ในระดับมาก ความตระหนักอยู่ในระดับมากที่สุด การมีส่วนร่วมต่อการสร้างและพัฒนาฝายมีชีวิตอยู่ในระดับปานกลาง และมีความพึงพอใจต่อการสร้างและพัฒนาฝายมีชีวิต อยู่ในระดับมากที่สุด

          2. ความสมบูรณ์ของระบบนิเวศน์ จำแนกได้เป็น 4 มิติ ดังนี้ 1) มิติด้านสิ่งแวดล้อม มีลักษณะทางกายภาพของลำคลอง เหนือจุดที่สร้างฝายมีชีวิต มีพื้นที่สีเขียวเพิ่มมากขึ้น 2) มิติด้านระบบนิเวศน์ มีความหลากหลายทางชีวภาพทั้งชนิดของพืชพรรณไม้ สัตว์บก สัตว์น้ำ และสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ 3) มิติด้านเศรษฐกิจชุมชน มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นจากการมีน้ำในการอุปโภคบริโภค และน้ำเพื่อการเกษตร 4) มิติด้านสังคมและชุมชน กระบวนการฝายมีชีวิตทำให้เกิดการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมและเครือข่ายงานด้านสิ่งแวดล้อมเพิ่มมากขึ้น ในประเด็นการใช้ประโยชน์จากฝายมีชีวิตในเชิงประจักษ์ พบว่า ชุมชนมีการนำน้ำไปใช้เพื่อการอุปโภคบริโภค และการเกษตร ตลอดจนเป็นสถานที่ท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจและนันทนาการสำหรับชุมชน