การสร้างมูลค่าเพิ่มของโซ่อุปทานสินค้าผักโหระพาด้วยการวิเคราะห์กิจกรรมโซ่คุณค่า: กรณีศึกษาจังหวัดนครปฐม

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อวิเคราะห์กิจกรรมโซ่คุณค่าของโซ่อุปทานผักโหระพา 2) เพื่อศึกษาแนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มของโซ่อุปทานสินค้าผักโหระพา ใช้รูปแบบการวิจัยแบบผสมโดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพและวิธีวิจัยเชิงปริมาณ เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกจากเกษตรกรผู้ปลูกผักโหระพาในพื้นที่หมู่บ้านสะแกราย อำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม จำนวน 15 ครัวเรือน และผู้เชี่ยวชาญด้านโลจิสติกส์การเกษตร จำนวน 6 ท่าน กำหนดผู้ให้ข้อมูลสำคัญแบบเจาะจง และแจกแบบสอบถาม 42 ชุด วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา และสถิติเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า 1) การวิเคราะห์กิจกรรมโซ่คุณค่าของโซ่อุปทานผักโหระพา ปัญหาในกิจกรรมการขาย ค่าเฉลี่ย 4.91 มีความสำคัญลำดับที่ 1 โดยที่ (1) การขาย/ช่องทางการขาย พบว่า พ่อค้าคนกลางเป็นผู้กำหนดปริมาณและวันเวลารับซื้อ จึงทำให้ในช่วงที่ปริมาณผลผลิตออกมากและถึงช่วงเวลาเก็บเกี่ยวแต่ไม่สามารถตัดขายได้ ซึ่งหากทิ้งระยะไว้นานจะทำให้ต้นโหระพาแก่ ใบร่วง และเกษตรกรมีรายได้การขายจากพ่อค้าคนกลางเพียงทางเดียว หากพ่อค้าหยุดซื้อหรือไม่สามารถรับผักได้ก็จะเสียรายได้ทันที ซึ่งทำให้เกิดความสูญเสีย (2) การกำหนดราคาขาย ราคาที่ได้จะต่ำกว่าราคาตลาดและไม่สามารถต่อรองราคาได้ และบางช่วงที่ได้ผลผลิตดี ผักสวย แต่ราคาที่ได้จากพ่อค้าคนกลางกลับต่ำ ทำให้เกิดความรู้สึกไม่คุ้มค่าและไม่เหมาะสม รองลงมาคือปัญหาในกิจกรรมการผลิต ค่าเฉลี่ย 3.76 และการเคลื่อนย้าย ค่าเฉลี่ย 3.04 2) แนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มของโซ่อุปทานสินค้าผักโหระพา โดยที่แนวทางสร้างมูลค่าเพิ่ม ค่าเฉลี่ย 4.29 มีความสำคัญลำดับที่ 1 คือ โหระพาสามารถเก็บรักษาที่อุณหภูมิปกติได้ไม่นาน โดยจะสูญเสียความสดและเกิดการเน่าเสีย จึงจำเป็นต้องเก็บรักษาที่อุณหภูมิต่ำเพื่อยืดอายุสินค้า และแนวทางการแปรรูปผักโหระพาเพื่อสร้างความหลากหลายให้แก่ผลิตภัณฑ์ เช่น โหระพาอบแห้ง ชาใบโหระพา ซอสโหระพา สเปรย์สมุนไพรไล่ยุงจากโหระพา น้ำมันหอมระเหยโหระพา เป็นต้น เพื่อเพิ่มมูลค่าสินค้าผักโหระพาให้เก็บรักษาได้นานขึ้น รองลงมาคือ แนวทางลดของเสีย ค่าเฉลี่ย 3.76 และแนวทางเพิ่มช่องทางจัดจำหน่าย ค่าเฉลี่ย 3.81 ดังนั้น เกษตรกรหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในโซ่อุปทานสินค้าผักโหระพา ควรทำความเข้าใจกับปัญหาและใช้แนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มของโซ่อุปทานสินค้าผักโหระพาเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว