ฮามาส: กำเนิด โครงสร้าง และอุดมการณ์

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นบทความวิชาการทั่วไป ใช้วิธีการพรรณนาเชิงวิเคราะห์และสังเคราะห์ โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาถึง  1) ความเป็นมาของฮามาส 2) โครงสร้างของฮามาส และ 3) อุดมการณ์ของฮามาส และพยายามอธิบายว่าอุดมการณ์ฮามาสตั้งแต่แรกเริ่มจนถึงปัจจุบันมีการปรับเปลี่ยนอย่างไรบ้างจากการศึกษาพบว่า:

1) ฮามาสเป็นขบวนการที่วิวัฒนาการต่อเนื่องมาจากขบวนการภราดรภาพมุสลิมที่เคลื่อนไหวฟื้นฟูอิสลามมาช้านาน ทั้งสองมีฐานมวลชนที่เข้มแข็ง มีเป้าหมายและบทบาทในการรณรงค์ต่อต้านอิสราเอลและเรียกร้องดินแดนที่ถูกยึดครองกลับคืนมา เพียงแต่ฮามาสเป็นการต่อยอดที่เข้มข้นยิ่งขึ้นในด้านปฏิบัติการต่อต้านและต่อสู้กับรัฐอิสราเอลมาตั้งแต่แรกเริ่ม 2) ในด้านโครงสร้างฮามาสมีประสบการณ์การจัดการองค์กรและการต่อสู้กับอิสราเอลมายาวนาน จึงมีองค์ประกอบแบบรัฐค่อนข้างสมบูรณ์ เช่น ฝ่ายบริหาร ฝ่ายการเมือง ฝ่ายเศรษฐกิจ (ฝ่ายการกุศล) ฝ่ายประชาสัมพันธ์ ฝ่ายต่างประเทศ ฝ่ายกิจการทหาร นอกจากนี้ ยังมีหน่วยรบอิซซัดดีน อัลก็อซซาม หน่วยงานลับ และหน่วยคอมมานโด ทุกฝ่ายปฏิบัติการแตกต่างกัน แต่มีเป้าหมายเหมือนกัน คือการต่อสู้เพื่อเรียกร้องดินแดนที่ถูกอิสราเอลยึดครองกลับคืนมาและฟื้นฟูระบอบอิสลามในปาเลสไตน์  ในปี ค.ศ. 2006 ฮามาสได้รับชัยชนะการเลือกตั้งทั่วไปในเขตกาซ่าและเวสต์แบงก์เป็นครั้งแรก จึงได้จัดตั้งรัฐบาล แม้รัฐบาลใหม่ขาดเสถียรภาพเนื่องจากความขัดแย้งและแตกแยกภายในอย่างรุนแรงก็ตาม แต่ฮามาสก็สามารถตั้งสำนักงานปกครองแห่งชาติปาเลสไตน์ขึ้นได้ในเขตกาซ่า พัฒนาการทางการเมืองใหม่นี้ได้ส่งผลให้โครงสร้างขบวนการเปลี่ยนไปในลักษณะที่ก้าวหน้า ซับซ้อน พร้อมกับมีศักยภาพมากยิ่งขึ้น  3) ในด้านอุดมการณ์ ฮามาสไม่ได้เป็นศัตรูกับชาวยิวสืบเนื่องจากศาสนา แต่เพราะฮามาสมองอิสราเอลด้วยความเชื่อพื้นฐานว่าอิสราเอลได้เข้ายึดครองดินแดนที่เป็นของชาวปาเลสไตน์และอิสลามมาแต่เดิม การยอมรับอิสราเอลคือการปฏิเสธความถูกต้องของอุดมการณ์ของตนเองที่ไม่อาจอ้างความชอบธรรมได้ในอิสลาม ฉะนั้นฮามาสจึงใช้วิธีการญิฮาดในการต่อสู้กับยิวไซออนิสต์และอิสราเอล