การจัดการตนเองของชุมชนในการจัดการป่าพรุคันธุลีตามหลักอริยสัจ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การศึกษาวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาพลวัตของป่าพรุคันธุลี 2) เพื่อศึกษาการจัดการตนเองของชุมชนในการจัดการป่าพรุคันธุลี 3) เพื่อนำหลักอริยสัจมาประยุกต์ใช้เป็นแนวทางในการจัดการตนเองของชุมชนในการจัดการป่าพรุคันธุลี และ 4) เพื่อศึกษารูปแบบและองค์ความรู้ใหม่ในการจัดการป่าพรุคันธุลีตามหลักอริยสัจอย่างสมดุลและยั่งยืน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เอกสารและสัมภาษณ์ แบบเจาะจง ผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ 1) หน่วยงานภาครัฐ 2) นักวิชาการ 3) ประชาชน/ปราชญ์ชุมชน และ 4) แกนนำนักอนุรักษ์ป่าพรุ ทั้งหมดจำนวน 10 ท่าน โดยศึกษาเชิงวิเคราะห์เพื่อนำไปสู่การบูรณาการและสร้างองค์ความรู้ใหม่
ผลการวิจัยพบว่า
- พลวัตของป่าพรุคันธุลี คือ แบ่งเป็น 3 ยุค คือ 1) ยุคป่าอุดมสมบูรณ์ 2) ยุคเกิดภัยธรรมชาติ และ 3) ยุคเกษตรเชิงพาณิชย์ การใช้ประโยชน์ ได้แก่ การใช้ไม้ หาของป่า หาสัตว์ ปาล์มน้ำมัน และสวนผลไม้ เป็นต้น ลักษณะการใช้ประโยชน์ มี 2 ปัจจัย คือ 1) ปัจจัยภายในชุมชน ได้แก่ ฐานทรัพยากรป่าพรุ และกระบวนการเรียนรู้ของชุมชน และ 2) ปัจจัยภายนอกชุมชน ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงจากนโยบายของภาครัฐ และการเข้ามาขององค์กรและหน่วยงานต่าง ๆ กลุ่มเครือข่ายที่เข้าถึงทรัพยากร มี 3 กลุ่ม คือ 1) กลุ่มผู้ใช้ป่า 2) กลุ่มอนุรักษ์ป่า และ 3) กลุ่มบุกรุกป่า
- การจัดการตนเองของชุมชน คือ การใช้ภูมิปัญญาและองค์ความรู้ต่าง ๆ ในการปรับตัว และการสร้างจิตสำนึกร่วมกัน การจัดการป่าพรุ คือ 1) ความรู้เกี่ยวกับป่าพรุ 2) กระบวนการจัดการป่าพรุ 3) ผู้นำทางภูมิปัญญาหรือปราชญ์ชุมชน 4) สร้างเครือข่าย และ 5) การประสานสัมพันธ์
- การประยุกต์ใช้ คือ การนำหลักอริยสัจ 4 ดับทุกข์ในลักษณะของการวิเคราะห์การแก้ไขปัญหาเหตุและผลที่เกิดขึ้นและเหมาะสมกับวิธีการ คือ การรู้เท่าทันปัญหา 4 ด้าน คือ ผลการทำสิ่งที่ไม่ดีกับป่าพรุ (ทุกข์) ที่เป็นอดีตและปัจจุบัน ซึ่งคาดว่าเกิดจากทำตามเหตุที่ไม่ดี (สมุทัย) จากอดีต ประโยชน์ที่ได้นำมาเป็นบทเรียน เพื่อการปรับเปลี่ยนปัจจุบันให้ดี (มรรค) ผลการทำดี (นิโรธ) คือ การอนุรักษ์ป่าพรุให้คงอยู่
4. องค์ความรู้ใหม่ คือ นำระบบคุณค่ามาพัฒนาจิตใจ ปลูกฝังคุณธรรม ยึดมั่นหลักธรรมาภิบาลในการขับเคลื่อนชุมชนสู่ความ ยั่งยืน เชื่อมโยงภาคีเครือข่ายแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ด้วยจิตสาธารณะ และพัฒนาชุมชนให้มั่นคง ยั่งยืน และมีเสถียรภาพ
Article Details
References
กาญจนา คุ้มทรัพย์. (2558). การจัดการป่าชุมชนท้องถิ่นอย่างยั่งยืน กรณีศึกษาป่าชุมชนบ้านดอนหมู จังหวัดอุบลราชธานี. ใน ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพัฒนบูรณาการศาสตร์. มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.
นฤมล ขุนวีช่วย. (2558). พลวัตการใช้ประโยชน์ทรัพยากรป่าพรุควนเคร็ง. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ, 10(1), 53-74.
พระครูสารกิจประยุต. (2560). การประยุกต์ใช้หลักอริยสัจ 4 ในการแก้ไขปัญหาชีวิต. วารสารธรรมทรรศน์, 17(2), 257-267.
มงคล ไชยภักดีและวัลยา ชนิตตาวงศ์. (2550). สถานการณ์และการบริหารจัดการพื้นที่ชุ่มน้ำในประเทศไทย. ใน รายงานผลวิจัยและรายงานความก้าวหน้างานวิจัยประจำปี 2549. กลุ่มงานวิจัยสัตว์ป่า สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2546). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรุงเทพมหานคร: บริษัท นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่น.
ฤิทธิบาน สุชีวะกุล และคณะ. (2557). รูปแบบพัฒนาการจัดการป่าชุมชนพื้นที่ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน. วารสารบัณฑิตศึกษา มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 3(2), 123-142.