สมเด็จครู พลวัตแบบแผนครูช่างสยาม

บทคัดย่อ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ หรือเหล่าบรรดาช่างทั้งหลายต่างถวาย พระสมัญญานามพระองค์ว่า สมเด็จครูผู้เป็นศิลปิน ที่สร้างสรรค์ผลงานภายใต้ปัจจัยทางสังคมในยุคสมัย
การเปลี่ยนผ่านของสยามสู่ระเบียบโลกอย่างใหม่ที่ยุโรปเป็นศูนย์กลางอำนาจการพัฒนาความคิดและการสร้างสรรค์งานศิลปะของสมเด็จครูเป็นแบบแผนรูปแบบใหม่กับวงการศิลปกรรมไทยด้วยลักษณะของจริตริเริ่มสู่การสร้างคุณค่าใหม่บนพื้นฐานของไทยประเพณีทำให้เกิดปรากฏการณ์ด้านความคิดเรื่องศิลปะเรื่องทักษะและความงามเปลี่ยนแปลงไปกลับกลายเป็นการแสดงออกทางศิลปะที่สัมพันธ์กับวัฒนธรรมและสังคมเป็นศิลปะที่เกิดการผสมผสานข้ามศาสตร์ข้ามทักษะเชิงช่างแสดงออกด้วยสื่อบูรณาการหรือเรียกว่าศิลปะสื่อผสมยุคแรกเริ่มของวงการศิลปะไทยเป็นพลวัตที่เกิดขึ้นทั้งโลกตะวันตกและตะวันออกแตกแขนงไปสู่ทุก ๆ ด้านของศิลปกรรมไทยโดยเฉพาะด้านงานประณีตศิลป์ผ่านผลงานทรงออกแบบตาลปัตร และพัดรองพระราชพิธีที่ทำให้เห็นถึงการออกแบบที่สื่อความหมายอุปมาอุปไมยการทดลองวัสดุ และการประกอบสร้างด้วยรูปแบบที่มีพัฒนาการ
ตามยุคสมัยและกลายเป็นอิทธิพลทางความคิดต่อศิลปินและช่างฝีมือในยุค ต่อมาที่ปฏิบัติตามแนวทางของสมเด็จครูจนถึงปัจจุบันด้วยการรักษารอยต่อของภูมิปัญญาจากอดีตสู่ปัจจุบัน และปรับเพื่ออนาคตด้วยการผสานศาสตร์ของวัฒนธรรมอันแตกต่างให้เป็นหนึ่งเดียว ทั้งสังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจ และเทคโนโลยี ให้สมดุลแบบแผนครูช่างสยามอย่าง “สมเด็จครู” จึงเป็นพลวัตที่สอดคล้องไปกับประวัติศาสตร์ทำให้เห็นถึงปรากฏการณ์และลู่ทางของการก่อร่างสร้างศิลปะประจำชาติในปัจจุบันและอนาคตโดยแท้จริง