การปรับกระบวนทัศน์การพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างมีส่วนร่วมเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มด้านการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน: กรณีศึกษาตำบลบ้านปรก อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบและวิธีการในการปรับกระบวนทัศน์การสร้างความร่วมมือของหลากหลายภาคส่วนในการพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนให้เกิดมูลค่าเพิ่มในพื้นที่ตำบลบ้านปรก อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม โดยงานวิจัยนี้ใช้กรอบความคิดแบบมีส่วนร่วมด้วยความชื่นชมหรือสุนทรียสาธก (Appreciative Participatory Planning and Actions) มาเป็นแนวทางการศึกษา ซึ่งดำเนินเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการระดมสมองและการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นของผู้ที่มีส่วนร่วมในการพัฒนาการท่องเที่ยวในชุมชนเพื่อให้เข้าใจถึงสถานการณ์และสามารถวิเคราะห์ปัญหาของชุมชนได้ โดยผู้วิจัยมีบทบาทเป็นกระบวนกร (Facilitator) และผู้สังเกตการณ์ (Observer) รวมทั้ง การสัมภาษณ์เชิงลึกเพื่อให้ทราบข้อมูลเชิงลึกและได้รายละเอียดครบถ้วน

ผลการศึกษาพบว่า การพัฒนาการท่องเที่ยวในอดีตทำงานอยู่บนกรอบความเชื่อว่าทุกชุมชนสามารถทำการท่องเที่ยวได้ โดยไม่ได้มองถึงศักยภาพและธรรมชาติในการทำงานร่วมกันของคนในชุมชน คนทำงานมิได้มองเป้าหมายเดียวกัน นำไปสู่การปรับกระบวนทัศน์ใหม่เพื่อให้เข้ากับบริบทของพื้นที่ ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบการสร้างความร่วมมือที่เหมาะสม คือ โครงสร้างการทำงานแบบสร้างคุณค่าร่วมกันของคนเฉพาะกลุ่มที่มีเป้าหมายในการทำงานเดียวกันและเป็นการรวมตัวทำงานที่ขึ้นอยู่กับโครงการ ไม่ผูกติดกับบุคคลหรือสถานที่ ซึ่งสอดคล้องกับรูปแบบภาวะผู้นำแบบหุ้นส่วนที่มีการมอบอำนาจการทำงานให้คณะทำงาน ผู้นำกับกลุ่มสมาชิกทุกคนมีภาวะผู้นำที่เท่าเทียมกันในฐานะหุ้นส่วน