สถานการณ์การจัดการทรัพยากรป่าต้นน้ำภายใต้ภูมิปัญญาวัฒนธรรมท้องถิ่นของชุมชนพื้นที่สูงตามแนวพระราชดำริ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์การจัดการทรัพยากรป่าต้นน้ำภายใต้ภูมิปัญญาวัฒนธรรมชาวปกาเกอะญอตามแนวทางการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ ระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้การสังเกตุ สัมภาษณ์เชิงลึก สนทนากลุ่มและประชุมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 30 คน คือ ปราชญ์ชาวบ้าน ผู้นำชาวบ้าน นักวิชาการ และนักพัฒนา นำเสนอข้อมูลโดยการสังเคราะห์ ตีความและวิเคราะห์เนื้อหาเชิงพรรณนา

         ผลการศึกษา 1) สถานการณ์การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและทรัพยากรชุมชน พบว่า การตั้งถิ่นฐานของชุมชนยาวนานกว่า 200 ปี โดยวิถีชีวิตเกี่ยวข้องกับป่าจากการทำไร่หมุนเวียนเพื่อยังชีพสู่เกษตรเชิงพาณิชย์ภายหลังจากภาครัฐเข้ามาดำเนินการให้เลิกปลูกฝิ่น ส่งเสริมการปลูกพืชเศรษฐกิจและรัฐดำเนินนโยบายสัมปทานป่าไม้แก่นายทุน พ่อค้า รวมทั้งรัฐสร้างวาทกรรมการพัฒนาบนอำนาจ ความรู้ ความขัดแย้ง ความรุนแรงและความเป็นอื่นในอคติทางชาติพันธุ์ เช่น ชาวเขาทำไร่เลื่อนลอย จนกระทั่งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ พระองค์ทรงสร้างฟาร์มฯ ในโครงการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริขึ้น ยกระดับคุณภาพชีวิตชุมชนและรักษ์ป่าควบคู่กัน 2) ด้านการจัดการทรัพยากรป่าต้นน้ำตามแนวทางการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ พบว่า แนวคิดการพัฒนาตามพระราชดำริภายใต้ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงสอดคล้องกับวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นดั้งเดิม เช่น การผูกรกกับต้นไม้ (เดปอถู่) เลี้ยงผี (หลื่อต่าปว่า) เลี้ยงผีไฟแนวกันไฟ (หลื่อเหม่โต) เป็นพิธีกรรมสะท้อนชีวิตบนพื้นที่สังคมและจิตวิญญาณ