การสร้างธรรมนูญศิลปวัฒนธรรมเพื่อสุขภาวะของชุมชนด้วยหลักพุทธธรรมในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์

บทคัดย่อ

        การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงบริบทและศักยภาพในการจัดการตนเองทางด้านด้านศิลปวัฒนธรรมสุขภาวะของท้องถิ่นของชุมชนในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ศึกษากระบวนการสร้างธรรมนูญชุมชนด้านศิลปวัฒนธรรมเพื่อสุขภาวะตามหลักพุทธธรรมในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์และนำเสนอธรรมนูญชุมชนเพื่อความสุขภาวะของชุมชนตามหลักพุทธธรรมในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ รูปแบบการวิจัยเป็นแบบผสานวิธีประกอบด้วย การวิจัยเชิงปริมาณโดยการแจกแบบสอบถามจากกลุ่มตัวอย่าง 327 คนและ การวิจัยเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 13 คน การจัดเวทีชาวบ้าน 62 คนและการสนทนากลุ่ม 12 คน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา สถิติที่ใช้ได้แก่ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

         ผลการวิจัยพบว่า

1. บริบททั่วไปของตำบลตากูก พบว่า ชาวบ้านตำบลตากูกส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง อายุ 60ปีขึ้นไป การศึกษาระดับประถมศึกษา รายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,001- 10,000 บาท อาชีพเกษตรกรรม ศักยภาพ ศักยภาพในการจัดการตนเองทางด้านศิลปวัฒนธรรมสุขภาวะของท้องถิ่นของชุมชนในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ พบว่า โดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก ชาวบ้านในชุมชนส่วนใหญ่ปกป้องและรักษาดูแลสินทรัพย์ที่เป็นสาธารณประโยชน์ของชุมชนและได้มีส่วนร่วมทางการเมืองของท้องถิ่น มีน้ำใจแก่ผู้อื่น มีความภาคภูมิใจภาษาท้องถิ่น และนำภูมิปัญญาไทยเป็นแบบดั้งเดิมมาใช้ ประกอบอาหารที่เน้นการใช้พืชผักสมุนไพรมาใช้ในการรักษาโรค แต่การเข้าร่วมช่วยเหลือซึ่งกันและกันในชุมชนเป็นหมู่คณะที่เรียกว่า “การลงแขก”ไม่มากเหมือนในอดีตรวมไปถึงการเข้าร่วมการละเล่นที่มีน้อยลง
2. กระบวนการสร้างธรรมนูญชุมชนด้านศิลปวัฒนธรรมเพื่อสุขภาวะตาม ตามแนวอปริหานิยธรรมในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์มีขั้นตอนสำคัญ 7 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นตอนแรก การจัดประชุมเวทีชาวบ้าน ขั้นตอนที่ 2 ความรับผิดชอบร่วมกัน ขั้นตอนที่ 3 จัดตั้งคณะกรรมการชุมชน ขั้นตอนที่ 4 ยกร่างธรรมนูญชุมชน หรือข้อตกลง กติกาในการอยู่ร่วมกัน ขั้นตอนที่ 5 ประชุมเพื่อปรับปรุงแก้ไขร่างธรรมนูญชุมชน ขั้นตอนที่ 6 ประกาศใช้ธรรมนูญศิลปวัฒนธรรมเพื่อสุขภาวะของชุมชนขั้นตอนที่ 7 จัดพิมพ์รูปเล่มและแจกจ่ายให้ชาวบ้าน
3. การสร้างและนำเสนอธรรมนูญชุมชนเพื่อสุขภาวะของชุมชนตามหลักพุทธธรรมในเขตตำบลตากูก อำเภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ จากความร่วมมือของตัวแทนภาครัฐ ภาคประชาชน ภาคประชาสังคมจัดประชุมเวทีชาวบ้าน จัดตั้งคณะกรรมการชุมชน ร่างธรรมนูญชุมชนโดยนำหลักอปริหานิยธรรมสร้างความสมัครสมานสามัคคีของชาวบ้านในชุมชน  หลักสังคหวัตถุธรรมเพื่อการสงเคราะห์ซึ่งกันและกัน และหลักภาวนา 4 เพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน อันเป็นหลักแนวคิดที่ชาวพุทธคุ้นเคย จากนั้นเชี่ยวชาญนำร่างธรรมนูญฯ มาดำเนินการการจัดหมวดหมู่ภายใต้เจตนารมณ์ของชาวบ้านและภายใต้กฎหมายและหลักศีลธรรมอันดี และนำไปประกาศใช้เป็นธรรมนูญศิลปวัฒนธรรมเพื่อสุขภาวะของชุมชนในพื้นที่ตำบลตากูกเพื่อใช้ปฏิบัติร่วมกัน โดยธรรมนูญศิลปวัฒนธรรมเพื่อสุขภาวะของชุมชนในตำบลตากูก ที่จัดทำในครั้งนี้เป็นฉบับที่ 1 พ.ศ. 2562 ด้วยปรัชญาและแนวคิดที่ว่า “วัฒนธรรมคงอยู่ ชุมชนรู้รักสามัคคี ชาวบ้านห่วงใยและมีน้ำใจต่อกัน รักษ์ผูกพันประเพณีดั้งเดิม ส่งเสริมสุขภาพที่ดี มีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน กินอยู่รู้วิถีธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พัฒนาคนสร้างงานปราศจากหนี้สิน” โดยแบ่งเป็น 11 หมวด ได้แก่ หมวดที่ 1 ปรัชญาและแนวคิดของตำบลตากูก หมวดที่ 2 วัฒนธรรมคงอยู่ หมวดที่ 3 ชุมชนรู้รัก สามัคคี หมวดที่ 4 ชาวบ้านห่วงใยและมีน้ำใจต่อกัน หมวดที่ 5 รักษ์ผูกพันประเพณีดั้งเดิม หมวดที่ 6 ส่งเสริมสุขภาพที่ดี หมวดที่ 7 มีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน หมวดที่ 8 กินอยู่รู้วิถีธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หมวดที่ 9 พัฒนาคนสร้างงาน ปราศจากหนี้สิน หมวดที่ 10 คณะกรรมการสำนักธรรมนูญชุมชนและคณะที่ปรึกษา หมวดที่ 11 บทเฉพาะกาล