แนวทางการพัฒนาศักยภาพแหล่งท่องเที่ยว ตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร
DOI:
https://doi.org/10.60027/iarj.2025.282462คำสำคัญ:
ศักยภาพของแหล่งท่องเที่ยว; , การประเมินศักยภาพของแหล่งท่องเที่ยว; , การพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวบทคัดย่อ
ภูมิหลังและวัตถุประสงค์: ตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร เป็นชุมชนชาวภูไท ในภาพรวมของตำบลบ้านเป้า มีหมู่บ้านและแหล่งท่องเที่ยวเป็นที่รู้จักกระจุกตัวอยู่เพียงบางพื้นที่เท่านั้น ส่งผลให้มีข้อจำกัดในเรื่องของความหลากหลายทางการท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวที่มาเยือนในพื้นที่มีจำนวนลดลง การเพิ่มขีดความสามารถในการจัดการท่องเที่ยวไม่ว่าจะเป็นทั้งในด้านการเสริมสร้างศักยภาพของชุมชนให้เข้มแข็งพร้อมที่จะเป็นผู้ให้บริการที่ดี ตลอดจนการปรับปรุงต้นทุนทางวัฒนธรรมภูไทที่ดีงามให้คงอยู่ และผ่านการสืบทอดต่อไปอย่างยั่งยืนสู่คนรุ่นลูกรุ่นหลานอย่างต่อเนื่อง การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) สำรวจบริบทภูมิสังคมในตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร 2) ประเมินศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวในตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร และ 3) เสนอแนวทางการพัฒนาศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวในตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร
ระเบียบวิธีการวิจัย: ผู้วิจัยได้รวบรวมข้อมูลโดยใช้วิธีการรวบรวมข้อมูลจากเอกสารทุติยภูมิ สำรวจพื้นที่ชุมชนและแหล่งท่องเที่ยวในชุมชน สัมภาษณ์เชิงลึก และสอบถามกลุ่มผู้นำชุมชมชน และประชาชนที่อยู่ในพื้นที่ แล้วนำข้อมูลมาวิเคราะห์ และเรียบเรียงให้เป็นระบบ ใช้แบบประเมินเพื่อประเมินระดับศักยภาพของแหล่งท่องเที่ยว กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ได้แก่ กลุ่มผู้นำชุมชน กลุ่มตัวแทนประชาชนตำบลบ้านเป้า ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่มีความรู้เกี่ยวกับข้อมูลต่าง ๆ ของชุมชน และมีบทบาทในการพัฒนาหมู่บ้าน และผู้เชี่ยวชาญด้านการท่องเที่ยว เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบบันทึกการสำรวจข้อมูลชุมชน (การสัมภาษณ์) มี 2 ตอน
คือ ตอนที่ 1 ข้อมูลทั่วไปของผู้ให้สัมภาษณ์ ตอนที่ 2 คำถามปลายเปิดเกี่ยวกับข้อมูลต่าง ๆ แบบสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม และแบบประเมินศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวในชุมชน การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงคุณภาพจากการสัมภาษณ์ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นข้อมูลที่เป็นบทข้อความบรรยาย อันได้มาจากการสังเกต การสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม และการจดบันทึก ใช้การตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้าด้านข้อมูล และการรวบรวมข้อมูล ส่วนการวิเคราะห์ใช้การวิเคราะห์เนื้อหาโดยการจำแนกหรือการจัดกลุ่มข้อมูล การวิเคราะห์แบบอุปนัย และแสดงผลเป็นข้อความแบบบรรยาย
ผลการวิจัย: 1) ตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร เป็นหมู่บ้านที่มีภูเขาล้อมรอบ มีจุดเด่น เอกลักษณ์ คือ วัฒนธรรมของชาวเผ่าภูไท ภาษาภูไท การแต่งกายอันเป็นเอกลักษณ์ อาหารท้องถิ่นของชาวภูไท ประเพณีบายศรีสู่ขวัญ ถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และมีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ อาทิ ถ้ำแก้วผัด น้ำตกห้วยตาด ภูจ้อก้อ ผาบ้านคำพี้ และวัดถ้ำโส้ม 2) จากผลการประเมินศักยภาพแหล่งท่องเที่ยว พบว่าศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวในตำบลบ้านเป้าได้ 59.20 คะแนน อยู่ในระดับมาตรฐานปานกลาง ซึ่งสามารถพัฒนาเป็นหมู่บ้านท่องเที่ยวได้ แต่ต้องมีแนวทางการพัฒนาอย่างถูกต้องและชุมชมชนต้องมีส่วนร่วมใน การพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวในชุมชน 3) แนวทางการพัฒนาศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวในตำบลบ้านเป้าควรเป็นไปตาม 5 องค์ประกอบ ได้แก่
1) ด้านสิ่งดึงดูดใจ 2) ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก 3) ด้านการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว 4) ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว และ 5) ด้านการจัดการการท่องเที่ยว
สรุปผล: การพัฒนาศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวให้ครอบคลุมทั้ง 5 ด้าน ประกอบด้วยด้านสิ่งดึงดูดใจ ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก ด้านการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ด้านการจัดการการท่องเที่ยว
จะก่อให้เกิดรูปแบบการท่องเที่ยวที่สมบูรณ์ขึ้น และเป็นสิ่งที่ทำให้นักท่องเที่ยวสามารถตัดสินใจเลือกแหล่งท่องเที่ยวได้ตามความชอบและความสนใจของตัวเอง
เอกสารอ้างอิง
กรมการท่องเที่ยว. (2557). คู่มือการตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์.
กฤษณ์ โคตรสมบัติ. (2553). การประเมินศักยภาพการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ: กรณีศึกษาแหล่งท่องเที่ยวในเขตแก่งสามพันโบก อำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี.
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (2557). จุลสารวิชาการการท่องเที่ยว. กรุงเทพฯ: การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย.
โฆสิต ปั้นเปี่ยมรัษฎ์. (2553). เถ้าแก่ เอสเอ็มอี เศรษฐกิจตัวจริง. กรุงเทพฯ: ธนาคารกรุงเทพ.
จารุจน์ กลิ่นดีปลี. (2541). การประเมินศักยภาพของแหล่งท่องเที่ยวสำหรับการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ: กรณีศึกษาอุทยานแห่งชาติไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี (ภาคนิพนธ์). สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
โชติ ตราชู. (2563). ปลัดกระทรวงท่องเที่ยวและกีฬา เป็นประธานการประชุมคณะทำงานขับเคลื่อนไทยไปด้วยกัน กระทรวงท่องเที่ยวและกีฬา ครั้งที่ 1/2563. สืบค้นจาก https://www.mots.go.th/news-view.php?nid=13007
ณิศาศรณ์ ไชยประสิทธิ์, & ฐิรชญา มณีเนตร. (2551). ศักยภาพของทรัพยากรเพื่อการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมของชาวผู้ไทยบ้านเป้า ตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร. คณะวิทยาการจัดการ, มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
ทิพาพร ไตรบรรณ์. (2557). แนวทางการพัฒนาศักยภาพการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์: กรณีศึกษาหมู่บ้านอรัญญิก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยกรุงเทพ.
เทศบาลตำบลบ้านเป้า. (2564). สารสนเทศของเทศบาลตำบลบ้านเป้า. สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2021 จาก http://bpn.go.th/mainpage
ธนดล สุวรรณนิกขะ. (2556). แนวทางการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว: กรณีศึกษาวัดไร่ขิง อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม (วิทยานิพนธ์). มหาวิทยาลัยศิลปากร.
บุญเลิศ จิตตั้งวัฒนา. (2548). การพัฒนาการท่องเที่ยวแบบยั่งยืน. กรุงเทพฯ: เพรส แอนด์ดีไซน์.
ประไพพิมพ์ สุธีวสินนนท์, & ประสพชัย พสุนนท์. (2559). กลยุทธ์การเลือกตัวอย่างสำหรับการวิจัยเชิงคุณภาพ. วารสารปาริชาต, 29(2), 31–48.
ปริวรรต สมนึก. (2555). การจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านภูกับการอนุรักษ์วัฒนธรรม. วารสารศิลปะศาสตร์, 8(1), 1–35.
ปารวดี ศิริ. (2563). แนวทางการพัฒนาศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวตามเส้นทางเมืองบุญหลวงแห่งล้านนา จังหวัดลำพูน (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยพะเยา.
ปาริฉัตร สิงห์ศักดิ์ตระกูล, & พัชรินทร์ เสริมการดี. (2556). การศึกษาศักยภาพและแนวทางการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ของชุมชน บ้านทุ่งมะปรัง อำเภอควนโดนและบ้านโตนปาหนัน อำเภอกวนกาหลง จังหวัดสตูล. วารสารสุทธิปริทัศน์, 27(83), 97–112.
รัมภาภัค ฤกษ์วีระวัฒนา. (2561). การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน. กรุงเทพฯ: โอ เอส พริ้นติ้ง เฮาส์.
วิภา ศรีระทุ. (2551). ศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ในอำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์ (สารนิพนธ์ วท.ม.). มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
วิวัฒน์ชัย บุญยภักดิ์. (2550). ทรัพยากรการท่องเที่ยวของไทย (เอกสารการสอนชุดวิชา). มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
ศิริวรรณ เสรีรัตน์, และคณะ. (2549). การวิจัยการตลาด. กรุงเทพฯ: ธรรมสาร.
สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. (2540). การดำเนินการเพื่อกำหนดนโยบายการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ. กรุงเทพฯ: สถาบันวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย.
สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. (2540). โครงการดำเนินการเพื่อกำหนดนโยบายการท่องเที่ยวเพื่อรักษาระบบนิเวศ (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: กองวิชาการที่ปรึกษา ศูนย์บริการวิชาการ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย.
สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. (2542). รายงานขั้นสุดท้ายการดำเนินการกำหนดนโยบายการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ. กรุงเทพฯ: ศูนย์บริการวิชาการสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย.
สมชาย สนั่นเมือง. (2540). ชุมชนท่องถิ่นกับการมีส่วนร่วมในการพัฒนาการท่องเที่ยว. ททท. จุลสารการท่องเที่ยว.
สมพุทธ ธุระเจน. (2540). การพัฒนาการท่องเที่ยว. สารนครศรีธรรมราช, 27, 12–24.
สำนักงานปลัดกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา. (2562). รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการจัดทำตัวชี้วัดภาวะเศรษฐกิจการท่องเที่ยวและสำรวจทัศนคติและความพึงพอใจของนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่เดินทางท่องเที่ยวในประเทศไทย ประจำปี พ.ศ. 2562. กรุงเทพฯ: กองเศรษฐกิจการท่องเที่ยวและกีฬา สำนักงานปลัดกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา.
สุวิภา จำปาวัลย์, & ธันยา พรหมบุรมย์. (2558). ศักยภาพและการบริหารจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนมีส่วนร่วมเชิงประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมในตำบลบ้านเรือน อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน. (การศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง ศศ.ม.). มหาวิทยาลัยพะเยา.
อมราวดี คำบุญ. (2556). การประเมินความพร้อมทางการท่องเที่ยวของเมืองท่องเที่ยวขนาดเล็ก อำเภอเขมราฐ จังหวัดอุบลราชธานี (รายงานการศึกษาอิสระ). มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
อรุณี อ่อนสวัสดิ์. (2551). ระเบียบวิธีวิจัย (พิมพ์ครั้งที่ 3). คณะศึกษาศาสตร์, มหาวิทยาลัยนเรศวร.
อารยา จันทร์สกุล. (2561). Overtourism ผลกระทบและแนวทางการจัดการเพื่อความยั่งยืน. ธนาคารแห่งประเทศไทยสำนักงานภาคใต้. Retrieved February 13, 2020 fro: https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/Southern/ReasearchPaper/Overtourism.pdf
Collier, A., & Harraway, S. (1997). Principles of tourism. Auckland: Longman.
Fletcher, J., & Amelung, B. (2013). Tourism: Principles and practice. Pearson Education Limited.
Pike, S. D. (2008). Destination marketing: An integrated marketing communication approach. Butterworth-Heinemann.
World Tourism Organization. (2012). UNWTO annual report 2011. Madrid, Spain: World Tourism Organization.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 Interdisciplinary Academic and Research Journal
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์ในบทความใดๆ ใน Interdisciplinary Academic and Research Journal ยังคงเป็นของผู้เขียนภายใต้ ภายใต้ Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License การอนุญาตให้ใช้ข้อความ เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ของสิ่งพิมพ์ ผู้ใช้ใดๆ เพื่ออ่าน ดาวน์โหลด คัดลอก แจกจ่าย พิมพ์ ค้นหา หรือลิงก์ไปยังบทความฉบับเต็ม รวบรวมข้อมูลเพื่อจัดทำดัชนี ส่งต่อเป็นข้อมูลไปยังซอฟต์แวร์ หรือใช้เพื่อวัตถุประสงค์ทางกฎหมายอื่นใด แต่ห้ามนำไปใช้ในเชิงพาณิชย์หรือด้วยเจตนาที่จะเป็นประโยชน์ต่อธุรกิจใดๆ
