ฉุยฉายพังคี : ความแพร่หลายของวรรณกรรมเรื่องผาแดง-นางไอ่ สู่การสร้างสรรค์กระบวนรำ

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้เน้นการวิเคราะห์ผลงานสร้างสรรค์ ชุดรำฉุยฉายพังคี เพื่อนำเสนอแนวคิดและกระบวนการสร้างสรรค์การแสดงละครเรื่อง ผาแดง-นางไอ่ที่ได้นำวรรณกรรมพื้นบ้านอีสานมาสร้างสรรค์เป็นผลงานด้านนาฏศิลป์ไทย ที่สื่อถึงอัตลักษณ์ของตัวละครพังคี ผลการศึกษาพบว่า การรำฉุยฉายพังคี มีการสร้างสรรค์บทร้องที่เป็นเอกลักษณ์ โดยการประพันธ์ใช้ภาษาถิ่นอีสานร่วมด้วยขับร้องด้วยเพลงฉุยฉาย (พวง) และเพลงแม่ศรี โดยไม่มีเครื่องดนตรีเลียนคำร้องในแต่ละช่วงของคำประพันธ์ซึ่งดนตรีจะบรรเลงรับทั้งวงเฉพาะเมื่อจบในหนึ่งบท จากนั้นบรรเลงเพลงเร็ว-ลา กำหนดใช้วงปี่พาทย์ ไม้นวมในการบรรเลง เพื่อแสดงถึงความนุ่มนวล และมีคำร้องอีสานเข้าผสมด้วยเพื่อให้ผู้ชมได้อรรถรสในการรับชมยิ่งขึ้นการออกแบบกระบวนท่ารำในคำร้องเพลงฉุยฉายและแม่ศรีมีการสร้างสรรค์จากท่ารำของตัวพระ ซึ่งเป็นท่ามาตรฐานตามแบบแผนนาฏศิลป์ไทย ผสมผสานด้วยภาษาท่าทาง และท่ารำที่แสดงถึงชาติพันธุ์เดิมของตัวละคร คือ พญานาค การใช้สีหน้าอารมณ์ ลีลากระบวนท่ารำเน้นมีลักษณะที่ทะมัดทะแมง เข้มแข็ง การออกแบบเครื่องแต่งกายให้คงชาติพันธุ์เดิมคือ พญานาค โดยการนุ่งผ้าหยักรั้งโบราณ ใช้ผ้าทออีสาน สวมเสื้อแขดกุด
สวมเครื่องประดับ เกล้าผมปักปิ่นพญานาค แสดงให้เห็นถึงแนวคิดและ ภูมิปัญญาของวัฒนธรรมอีสานผ่านการสร้างสรรค์นาฏศิลป์ไทยชุดฉุยฉายพังคี ที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ สืบทอด ส่งเสริมไว้ในฐานะมรดกอันทรงคุณค่าของวงการนาฏศิลป์ไทยสืบไป