กระบวนทัศน์ของการวางแผนแบบรวมพลังเพื่องานวางแผนพัฒนาเมืองในระดับท้องถิ่น กรณีศึกษาเทศบาลนครขอนแก่น

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อชี้ให้เห็นถึงความหมายและความสำคัญของการวางแผนแบบรวมพลัง การศึกษากระบวนทัศน์ของการวางแผนแบบรวมพลังที่เกิดขึ้นในช่วงสองยุคสมัยที่มีความโดดเด่นในกระบวนการดังกล่าว ตลอดจนข้อเสนอแนะทิศทางของกระบวนทัศน์ในการวางแผนแบบรวมพลังเพื่อให้เกิดความยั่งยืน ในขณะที่ผู้เขียนพยายามอภิปรายว่าแท้จริงแล้วกระบวนทัศน์ด้านการวางแผนแบบรวมพลังเพื่อการวางแผนพัฒนาเมืองของเทศบาลนครขอนแก่นที่เกิดขึ้นในสองช่วงเวลานั้น ยังมิใช่การวางแผนแบบรวมพลังโดยหลักการอย่างแท้จริง จึงทำให้ไม่เกิดความยั่งยืนด้วยเหตุผลอะไร จากการศึกษาพบว่ากระบวนการวางแผนแบบรวมพลัง ที่เป็นการร่วมมือกันวางแผนพัฒนาเมืองของทุกภาคส่วน โดยเฉพาะการให้ความสำคัญกับพลังของประชาชนที่เข้ามามีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนของกระบวนการ ทั้งขั้นก่อนการเจรจาต่อรอง (Pre-Negotiation) ขั้นเจรจาต่อรอง (Negotiation) และขั้นหลังการเจรจาต่อรอง (Post- Negotiation) สำหรับเมืองขอนแก่นเองพบว่าในบางขั้นตอนยังขาดบทบาทของภาคประชาชนเข้าไปมีส่วนเกี่ยวข้อง หรือการหลีกเลี่ยงการลงฉันทามติ ที่เป็นหลักการสำคัญของกระบวนการ แสดงให้เห็นว่าหน่วยงานราชการที่มีบทบาทเป็นผู้ควบคุมการดำเนินงานพัฒนาเมืองยังขาดความเข้าใจในกระบวนทัศน์ของการวางแผนแบบรวมพลังอย่างถ่องแท้ รวมทั้งยังติดยึดอยู่กับระบบโครงสร้างเดิมๆ จึงทำให้กระบวนทัศน์แห่งการวางแผนแบบรวมพลังที่ถูกมองผ่านโดยหน่วยงานราชการยังคงติดอยู่ในกรอบแนวความคิดกับระบบราชการแบบเก่า การแสดงความคิดเห็นของภาคประชาชนเป็นเพียงแค่การปฏิบัติให้เป็นไปตามกฏกติกาที่วางไว้เท่านั้น อำนาจในการตัดสินใจ ทั้งเรื่องงบประมาณ โดยเฉพาะการติดตามและประเมินผลที่ควรเป็นการกระทำร่วมกันระหว่างภาครัฐและภาคประชาชน กลับถูกดำเนินการโดยภาครัฐแต่เพียงผู้เดียว ภาคประชาชนไม่ได้เข้ามามีส่วนร่วมตลอดทั้งกระบวนการตามหลักการวางแผนแบบรวมพลังอย่างแท้จริง จึงทำให้ไม่เกิดความยั่งยืนในระบบของการวางแผนพัฒนาเมือง ที่ต้องการการขับเคลื่อนและการเปลี่ยนแปลงอันเนื่องมาจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องได้รวมพลังกันผลักดัน แสดงความคิดเห็นและร่วมตัดสินใจ ตลอดจนร่วมติดตามและประเมินผลทุกขั้นตอน