การจัดหมวดหมู่ ทำนอง และองค์ประกอบในลายของโปงลาง

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดหมวดหมู่ ทำนอง และองค์ประกอบในลายของโปงลาง วิธีดำเนินการวิจัยประกอบด้วย การศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัยทุกประเภท การสำรวจ การสังเกต การสัมภาษณ์ กลุ่มประชากรที่ใช้ในการวิจัย ใช้กลุ่มประชากรแบบเจาะจง แบ่งเป็น 3 กลุ่ม ซึ่งประกอบด้วยกลุ่มผู้รู้ ผู้เชี่ยวชาญด้านดนตรีพื้นบ้านอีสาน จำนวน 6 คน กลุ่มผู้ปฏิบัติจำนวน 6 คน และกลุ่มผู้ให้ข้อมูลทั่วไป จำนวน 10 คน แล้วนำเสนอผลการวิจัยโดยวิธีพรรณนาวิเคราะห์

ผลการวิจัยพบว่า 1) หมวดหมู่ลายขั้นพื้นฐาน คือ กลุ่มเสียงลายใหญ่ มีทำนองที่สั้น กะทัดรัด เช่น ลายโปงลาง, ลายเต้ย, ลายเต้ยโขง, ลายเต้ยพม่า, ลายน้ำโตนตาด, ลายนกไซบินข้ามทุ่ง, ลายลมพัดพร้าว, ลายลมพัดไผ่, ลายแมงภู่ตอมดอก 2) หมวดหมู่ลายขั้นกลาง (ลายประกอบการแสดง) คือ กลุ่มเสียงลายใหญ่ มีทำนองที่เป็นเอกลักษณ์ ในด้านวิถีชีวิต ประเพณีวัฒนธรรมของแต่ละท้องถิ่น เช่น ลายผู้ไท (ภูไทเรณู ภูไทกาฬสินธุ์ ภูไทสกล มวยโบราณ), ลายเต้ย (เต้ยหัวโนนตาล เต้ยเกี้ยว เต้ยเดือนห้า) ลายลำเพลิน (หมากกั้บแก๊บลำเพลิน กาฬสินธุ์ลำเพลิน สารคามลำเพลิน มโนราห์เล่นน้ำ สังข์ศิลป์ชัย) ลายเซิ้ง (เซิ้งบั้งไฟ เซิ้งกะโป๋ เซิ้งแหย่ไข่มดแดง เซิ้งกลองตุ้ม เซิ้งกระติบข้าว เซิ้งสะวิง) และ3) หมวดหมู่ลายขั้นสูง (ลายเดี่ยวโปงลาง) คือ กลุ่มเสียงลายใหญ่ ลายสุดสะแนน มีทำนองที่ยาว สลับซับซ้อน และอัตราความเร็ว เช่น ลายกาเต้นก้อน ลายไล่วัวขึ้นภู และลายสุดสะแนน ทำการวิเคราะห์ทำนอง และองค์ประกอบในลายโปงลาง ด้านความหมายของลายเพลง กลุ่มตัวโน้ตและวรรคเพลง กระสวนจังหวะ ทำนองเพลงและลูกตก เทคนิคการบรรเลง

สรุปการจัดหมวดหมู่ ทำนอง และองค์ประกอบในลายโปงลาง คือ หมวดหมู่ลายขั้นพื้นฐาน หมวดหมู่ลายขั้นกลาง(ประกอบการแสดง) และหมวดหมู่ลายขั้นสูง (ลายเดี่ยวโปงลาง) มีทำนองในกลุ่มเสียงลายใหญ่ สั้น-ยาว จังหวะมีช้า-เร็ว และองค์ประกอบของลายเพลงโปงลางมีความหมายด้านวิถีชีวิต ประเพณีวัฒนธรรมของแต่ละท้องถิ่น มีกลุ่มตัวโน้ตและวรรคเพลง กระสวนจังหวะ ลูกตก และมีเทคนิคการบรรเลง