ตำนาน “พระแก้วผลึกหมอก”: การเปรียบเทียบความหมาย ในบริบทวัฒนธรรมสยาม บรู และลาว

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งเปรียบเทียบตำนาน “พระแก้วผลึกหมอก” ที่มีความหมายพลวัติตามบริบทวัฒนธรรมสยาม บรู และลาว โดยเมื่ออัญเชิญพระแก้วผลึกหมอกมาจากเมืองประเทศราชคือเมืองจำปาศักดิ์แล้ว ชนชั้นนำสยามได้อธิบาย “การได้พระแก้วผลึกหมอกมา” ด้วยอำนาจบุญบารมีของผู้ปกครอง เป็นพระพุทธรูปองค์เดียว กับพระแก้วขาวที่อยู่ที่เมืองเชียงใหม่ และเป็นเหตุนำความรุ่งเรืองมาแก่บ้านเมือง ขณะที่กลุ่มชาติพันธุ์บรู (จำปาสัก สปป.ลาว) ผู้เป็นข่าที่พบพระแก้วผลึกหมอก ได้ให้ความหมายว่า พระแก้วผลึกหมอกเป็นสัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์ และเป็นเหตุให้พวกเขากลายเป็น “ข่าพระแก้ว”  ได้รับสถานะพิเศษภายใต้การถูกปกครอง ในปัจจุบัน กลุ่มชาติพันธุ์บรู (ข่า) ได้ถูกกลืนกลายเป็นลาวทางวัฒนธรรมและการปกครอง แม้พระแก้วผลึกหมอกองค์จริงจะประดิษฐานที่ไทย แต่พวกเขาพร้อมกับคนลาวในท้องถิ่น ยังทรงจำและผลิตซ้ำตำนานและจิตวิญญาณความศักดิสิทธิ์ของพระแก้วผลึกหมอก รวมถึงมีการประกอบพิธีบูชาประจำทุกปี  อันสะท้อนให้เห็นพลวัติความหมายของตำนานพระแก้วผลึกหมอกที่มิได้มีความหมายต่อชนชั้นนำสยามเท่านั้น แต่ยังมีความหมายต่อคนท้องถิ่นผ่านการต่อรองนิยามความหมาย