สืบตำนาน สร้างงานประเพณี ที่วัดทอง: กระบวนการสร้างสรรค์งานประเพณีเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร ชุมชนคลองบางกอกน้อย กรุงเทพมหานคร
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานประเพณีเทิดพระเกียรติ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร (วัดทอง) เป็นงานประเพณีใหม่ในวิถีชีวิตของชาวชุมชน คลองบางกอกน้อย ชุมชนเก่าแก่ ย่านฝั่งธนบุรี จัดขึ้นช่วงวันที่ 28 ธันวาคมของทุกปี โดยจัดครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2557 บทความวิจัยนี้ใช้ทฤษฎีคติชนสร้างสรรค์ในการศึกษากระบวนการสร้างสรรค์ประเพณีดังกล่าว ผลการวิจัยพบว่ามีการสร้างสรรค์ประเพณี 4 ลักษณะ คือ (1) การสร้างการรับรู้เกี่ยวกับตำนานเรื่องเล่าเกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ในฐานะตำนานของวัดสุวรรณารามและ “ย่านบ้านบุ” (2) การให้ความสำคัญกับพิธีบวงสรวงและทำบุญอุทิศแด่พระองค์ (3) การจัดกิจกรรมอนุรักษ์และฟื้นฟูวัฒนธรรมประเพณีไทยที่เกี่ยวข้องกับชุมชนคลองบางกอกน้อย (4) การใช้สัญลักษณ์ที่สื่อความหมายถึงสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ในฐานะต่าง ๆ ได้แก่ วีรกษัตริย์ผู้กอบกู้และสร้างความเป็นปึกแผ่นให้บ้านเมือง บุคคลศักดิ์สิทธิ์ในพื้นที่ฝั่งธนบุรี พระมหากษัตริย์ที่มีเชื้อสายจีน และพระมหากษัตริย์ผู้ทำนุบำรุงด้านศิลปวัฒนธรรม ผลศึกษาครั้งนี้ทำให้เห็นถึงการสร้างสรรค์ประเพณีใหม่ของชุมชนเก่าแก่ในบริบทสังคมเมืองปัจจุบัน
Downloads
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
กรมศิลปากร, กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์. (2539). วรรณกรรมสมัยธนบุรี. กรมศิลปากร.
กรมศิลปากร. (2508). ประวัติวัดสุวรรณาราม. ศิวพร.
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (ม.ป.ป.). โขน มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติรายการแรกของประเทศไทย. กระทรวงวัฒนธรรม.
คณะกรรมการจัดงานวัดสุวรรณาราม. (2558). โครงการสืบสานประเพณีแข่งขันเรือยาวประจำปี เนื่องในวันคล้ายวันปราบดาภิเษกสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. กรุงเทพฯ. วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร.
คณะกรรมการจัดงานวัดสุวรรณาราม. (2559). โครงการสืบสานประเพณีไทยวัดทอง คลองบางกอกน้อย. กรุงเทพฯ. วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร.
จินตนา ธรรมสุวรรณ. (2554). ละครแก้บนหลวงพ่อพุทธโสธร [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยมหิดล.
ณศิตา คงทวี. (2562). บทบาทของเรื่องเล่าและพิธีกรรมที่มีต่อการสร้างอัตลักษณ์ของชุมชนกรณีศึกษา “พระเจ้าตากวัดเขาขุนพนม” ตำบลบ้านเกาะ อำเภอพรหมคีรี จังหวัดนครศรีธรรมราช [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
ณิชมน เพิ่มมีทอง. (2551). การบูชาวีรบุรุษในสังคมไทย กรณีศึกษาพระนเรศวรมหาราช พระเจ้าตากสินมหาราชและพระปิยะมหาราช [สารนิพนธ์ปริญญาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. (2535). พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม 2 (พิมพ์ครั้งที่ 8). กรมศิลปากร.
ตรี อมาตยกุล. (2507). พระราชพงศาวดารกรุงสยามจากต้นฉบับที่เป็นสมบัติของบริติชมิวเซียม กรุงลอนดอน. ก้าวหน้า.
ถวิล อยู่เย็น. (2521). กรุงธนบุรีในอดีต. ใน ธนบุรีของเรา. ศูนย์ชุมนุมส่งเสริมวัฒนธรรมไทย วิทยาลัยครูธนบุรี.
ทัชมนต์ ช่วยคง. (2554). สัญลักษณ์ในพิธีแก้บนหลวงพ่อศาสดา วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร เขตบางกอกน้อย จังหวัดกรุงเทพมหานคร: พิธีกรรมกับการสื่อสารความหมาย [สารนิพนธ์ปริญญาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยมหิดล.
ทองย้อย แสงสินชัย. (2562). ชุดกาพย์เห่เรือเบ็ดเตล็ด-หนึ่ง เห่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. https://www.facebook.com/photo?fbid=2681308348629552&set=a.332517853508625
นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2536). ลัทธิพิธี เสด็จพ่อ ร.5. ศิลปวัฒนธรรม, 14(10), 76-98.
แน่งน้อย ศักดิ์ศรี, ม.ร.ว., ณพิศร กฤตติกากุล, และ ดรุณี แก้วม่วง. (2525). พระราชวังและวังในกรุงเทพฯ. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
บุญเตือน ศรีวรพจน์. (2553). โขน: อัจฉริยลักษณ์แห่งนาฏศิลป์ไทย. กรมศิลปากร.
บัณฑิต ลิ่วชัยชาญ. (ม.ป.ป). ชาติภูมิพระราชบิดาสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. ม.ป.ท.: กลุ่มงานยุทธศาสตร์และข้อมูลเพื่อการพัฒนาจังหวัด สำนักงานจังหวัดสมุทรสงคราม.
“พงศาวดารกรุงศรีอยุธยา เล่ม 35.” หอสมุดแห่งชาติ. หนังสือสมุดไทยดำ. อักษรไทย. ภาษาไทย. เส้นหรดาล. เลขที่ 104.
พระมหาชอบ จนฺทวํโส. (ม.ป.ป.). ประวัติวัดสุวรรณาราม. สืบค้นเมื่อวันที่ 28 ธันวาคม 2564 จาก https://sites.google.com/site/watsuwanarm/prawati-wad-suwrrn-ra-ram-rachwrwihar
พระมหาปรณ์ กิตฺติธโร. (ม.ป.ป.). วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร. อมรินทร์.
พระราชพงษาวดารกรุงเก่า. (2407). หมอบรัดเล.
ไพโรจน์ ทองคำสุก. (2561). วรรณกรรมรามเกียรติ์พระราชนิพนธ์พระเจ้ากรุงธนบุรีสู่นาฏกรรม. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา, 12(2), 147-172.
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, สำนักการศึกษาต่อเนื่อง. (ม.ป.ป). พิธีทักษิณานุปทาน. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม 2564 จาก www.stou.ac.th/study/projects/training/culture/content/2560/พิธีทักษิณานุปทาน.pdf
ยุพร แสงทักษิณ. (2554). วรรณคดีสมัยกรุงธนบุรี-กรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ. 2539. ใน เอกสารการสอนชุดวิชา วรรณคดีไทย (ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1). มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. ศิริวัฒนาอินเตอร์พริ้นท์. (จัดพิมพ์เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธันวาคม 2554)
วรุณญา อัจฉริยบดี. (2554). สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในวรรณกรรมเฉลิมพระเกียรติ และ นวนิยายอิงประวัติศาสตร์ไทย: เรื่องเล่าและภาพแทน [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
วัชรา คลายนาทร. (2555). ตามรอยเสด็จสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในพื้นที่ฝั่งธนบุรี: ศึกษาจากพงศาวดารและสถานที่จริง. คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฎบ้านสมเด็จเจ้าพระยา.
วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร. (2557). สืบสานตำนานวัดทองคลองบางกอกน้อย. https://www.facebook.com/watsuwannaramBKK/posts/565772630224976
วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร. (2559). วันสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช 28 ธันวาคม 2559.
https://www.facebook.com/watsuwannaramBKK/photos/pcb.931504803651755/931504746985094/
ศาลเจ้าพ่อฉางเกลือ-สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช-ท่าน้ำศิริราช. (2564). งานประจำปี 2564พิธีไหว้สักการะองค์เจ้าพ่อฉางเกลือและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในศาล. https://www.facebook.com/ permalink.php?story_fbid=805164954213388&id=102276471168910
ศรินธร รัตน์เจริญขจร. (2538). ลัทธิพิธีเสด็จพ่อ ร.5: ระบบความเชื่อของชนชั้นกลางในกรุงเทพฯ กรณีศึกษาลานพระบรมรูปทรงม้า เขตดุสิต กรุงเทพฯ [สารนิพนธ์ปริญญาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ศิราพร ณ ถลาง. (2560). ประเพณีสร้างสรรค์ในสังคมไทยร่วมสมัย (พิมพ์ครั้งที่ 2). ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
ศิราพร ณ ถลาง. (2562). คติชนสร้างสรรค์ บทสังเคราะห์และทฤษฎี (พิมพ์ครั้งที่ 2). ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
สรรเสริญ เล่ห์จันพงษ์. (2565). งานพระเจ้าตาก วัดอินทราราม (วัดใต้) ตลาดพลูคืนแรก..ยังมีอีก 2 คืน. . . https://www.facebook.com/groups/3486466814700085/posts/5337690596244355/
สายป่าน ปุริวรรณชนะ. (2556). ตำนานประจำถิ่นริมแม่น้ำและชายฝั่งทะเลภาคกลาง: ความสมานฉันท์ในความหลากหลาย (พิมพ์ครั้งที่ 2). โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุกัญญาโสภี ใจกล่ำ. (2561). สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช: แง่คิดจาก “วีรบุรุษในวัฒนธรรมประเพณี. วารสารมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 15(1), 41-53.
สุดารา สุจฉายา. (บรรณาธิการ). (2542). ธนบุรี. สารคดี.
สุภัทรา โยธินศิริกุล. (2561). สิริมงคลจีนกับความเชื่อตามศาสตร์ฮวงจุ้ยของชาวไทยเชื้อสายจีนในชุมชนเยาวราช. วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร, 38(5), 119-143.
แสงอรุณ กนกพงศ์ชัย. (2532). คติความเชื่อเรื่องมหาชาติชาดก: การเปลี่ยนแปลงและการสืบเนื่องสะท้อนจากภาพจิตรกรรมฝาผนัง กรณีศึกษาเฉพาะภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดสุวรรณาราม คลองบางกอกน้อย [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
เสาวณิต จุลวงศ์. (2544). โลกของรามเกียรติ์. วารสารศิลปศาสตร์, 1(1), 61-75.
อคิน รพีพัฒน์. (2551). วัฒนธรรมคือความหมาย: ทฤษฎีและวิธีการของคลิฟฟอร์ด เกียร์ซ. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.
อัศนีย์ เปลี่ยนศรี. (2558). ดนตรีในพระราชพิธี สมัยรัตนโกสินทร์. ศิลปกรรมสาร, 10(1), 193-214.
Matichon. (2565). ค้นพบบึ้งสกุลใหม่ของโลก ตั้งชื่อ ‘บึ้งปล้องไผ่พระเจ้าตากสิน’ หลังพบบนพื้นที่ภูเขาสูงกว่า พันเมตร. https://www.matichon.co.th/local/quality-life/news_ 3163173
The Real Ghosts ช่อง-ส่อง-ผี. (2564). ผีหัวขาดวัดทองคลองบางกอกน้อย EP.99 | ช่องส่องผี [4K]. www.https://www.youtube.com/watch?v=XSYSripouZA&t=437s