การวิเคราะห์นโยบายและกลยุทธ์ในการจัดการทรัพย์สินของวัดในประเทศไทย

สุภัทรชัย สีสะใบ; พระมหาสมชาย ขนฺติสรโณ; พระเมธาวินัยรส (สุเทพ พุทธจรรยา)

ผู้แต่ง

สุภัทรชัย สีสะใบ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พระมหาสมชาย ขนฺติสรโณ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พระเมธาวินัยรส (สุเทพ พุทธจรรยา) มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

คำสำคัญ:

การจัดการทรัพย์สิน, วัด, กลยุทธ์, ธรรมาภิบาล

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1. วิเคราะห์สภาพการจัดการทรัพย์สินของวัดในประเทศไทย 2. สังเคราะห์นโยบายและกลยุทธ์ในการจัดการทรัพย์สินของวัดในประเทศไทย และ 3. นำเสนอนโยบายและกลยุทธ์ในการจัดการทรัพย์สินของวัดในประเทศไทย การวิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน ประกอบด้วยการวิจัยเชิงเอกสาร การวิจัยเชิงคุณภาพ และการวิจัยเชิงปฏิบัติการ สัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 25 รูปหรือคน การสนทนากลุ่มเฉพาะกับผู้เชี่ยวชาญจำนวน 12 รูปหรือคน และการประชุมเชิงปฏิบัติการกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง จำนวน 28 รูปหรือคน ใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา โดยจัดกลุ่มข้อมูล สร้างรหัส และสังเคราะห์ประเด็นสำคัญ พร้อมใช้การวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบ เพื่อพัฒนาแนวทางเชิงกลยุทธ์ที่เหมาะสมกับบริบทของวัด

ผลการวิจัยพบว่า 1. การจัดการทรัพย์สินของวัดในประเทศไทยมีทั้งจุดแข็งและจุดอ่อน จุดแข็งคือ วัดมีระบบบริหารที่ยึดหลักศาสนา โปร่งใส และได้รับการสนับสนุนจากชุมชนอย่างต่อเนื่อง อีกทั้งถือครองที่ดินในทำเลที่มีศักยภาพทางเศรษฐกิจ ส่วนจุดอ่อน ได้แก่ ขาดระบบบัญชีและรายงานการเงินที่ชัดเจน ขาดทักษะในการบริหารจัดการ และขาดการมีส่วนร่วมจากชุมชน 2. การวิจัยได้สังเคราะห์นโยบายหลัก 5 ประการ คือ การจัดทำบัญชีที่โปร่งใส การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชน การใช้ทรัพย์สินเพื่อประโยชน์ส่วนรวม การตั้งคณะกรรมการบริหารตามหลักธรรมาภิบาล และการพัฒนาบุคลากร พร้อมกลยุทธ์ 8 ประการ เช่น การใช้เทคโนโลยีเพิ่มประสิทธิภาพ การเสริมความโปร่งใส การสร้างความมั่นคงทางการเงินและการสื่อสารกับชุมชน 3. แนวทางเสนอแนะ ได้แก่ การจัดทำทะเบียนทรัพย์สินอย่างเป็นระบบ การตรวจสอบอย่างต่อเนื่อง การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ การรายงานผลอย่างโปร่งใสและการจัดตั้งสำนักทรัพย์สินเพื่อยกระดับการจัดการให้ทันสมัย โปร่งใส และยั่งยืน

เอกสารอ้างอิง

ณดา จันทร์สม. (2555). การบริหารการเงินของวัดในประเทศไทย (รายงานการวิจัย). กรุงเทพฯ: สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.

พระครูพิศิษฏ์ประชานาถ (ประยูร นนฺทิโย). (2562). การพัฒนาการมีส่วนร่วมของพระสงฆ์ในการพัฒนาชุมชนตามแนววิถีพุทธในจังหวัดสมุทรสงคราม (ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระปลัดบรรจง วิสารโท. (2565). การพัฒนาการบริหารจัดการบัญชีทางการเงินของวัดในจังหวัดปทุมธานี (ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระมหากฤษฎา กิตฺติโสภโณ. (2562). รูปแบบการปลูกฝังคุณธรรมและจริยธรรมสำหรับวัยรุ่นไทยยุคใหม่ตามหลักพุทธธรรม ผ่านกลไกการขับเคลื่อนโครงการคลินิกคุณธรรมของพระธรรมวิทยากร (รายงานการวิจัย). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระมหาวีระชัย ชยวีโร. (2557). การพัฒนาประสิทธิภาพการจัดการศาสนสมบัติวัดของคณะสงฆ์ไทย (วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระมหาสุนันท์ สุนนฺโท. (2558). การพัฒนารูปแบบการจัดการศาสนสมบัติของวัดในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา (ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พล อาริยะชาติกุล. (2554). การบริหารจัดการพื้นที่วัดเพื่อปล่อยเช่า (วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชานวัตกรรมการพัฒนาอสังหาริมทรัพย์) ปทุมธานี: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

พีรณัฏฐ์ ยาทิพย์ และกรรณิการ์ จะกอ. (2557). การจัดทำบัญชีของพระอารามหลวงในเขตพื้นที่ปริมณฑลของกรุงเทพมหานคร. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยราชภัฏภูเก็ต, 10(2), 145-165.

วุฒิพงษ์ พิมพ์ธาตุ. (2566). การบริหารจัดการวัดตามหลักธรรมาภิบาลในเขตปกครองคณะสงฆ์ อำเภอโซ่พิสัย จังหวัดบึงกาฬ. วารสารศึกษิตาลัย, 4(2), 99-110.

สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ. (2564). รายงานผลการดำเนินงานด้านศาสนสมบัติ. กรุงเทพฯ: สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ.

Bryson, J. M. (1993). Strategic planning for public and nonprofit organizations. Oxford: Pergamon Press.

United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (UNESCAP). (2009). What is Good Governance?. Retrieved March 20, 2024, from https://www.unescap.org/sites/default/files/good-governance.pdf