การวิเคราะห์เชิงนิติศาสตร์ในการบริหารจัดการที่ดินพุทธมณฑล : การบูรณาการหลักเจตนารมณ์ของผู้บริจาคหลักกฎหมายและหลักความเป็นอิสระทางศาสนา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานะทางกฎหมายของที่ดินพุทธมณฑล ซึ่งเป็นพื้นที่ทางศาสนาที่สำคัญของประเทศไทย โดยมีต้นกำเนิดจากเจตนารมณ์ของประชาชน ผู้บริจาคเพื่อถวายเป็นพุทธบูชา และจัดตั้งเป็นศูนย์กลางการเผยแผ่พระพุทธศาสนาเนื่องในโอกาสพุทธศตวรรษที่ 25 อย่างไรก็ตาม ในช่วงหลังได้เกิดข้อขัดแย้งทางกฎหมายเมื่อกรมธนารักษ์พยายามนำที่ดินดังกล่าวขึ้นทะเบียนเป็นที่ราชพัสดุตามพระราชบัญญัติที่ราชพัสดุ พ.ศ. 2562 มาตรา 8 และ 17 โดยให้เหตุผลว่าเป็นทรัพย์สินที่ได้มาจากงบประมาณแผ่นดิน ขณะที่สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติและมหาเถรสมาคมเห็นว่า ที่ดินดังกล่าวควรมีสถานะเป็นศาสนสมบัติกลางตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 มาตรา 40 ซึ่งบัญญัติให้สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติเป็นผู้ดูแลและถือครองในนามพระศาสนา บทความนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเอกสารเพื่อวิเคราะห์หลักกฎหมายภายใน ได้แก่ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 171 ซึ่งให้ความสำคัญกับเจตนาอันแท้จริงของผู้แสดงเจตนา และเปรียบเทียบกับหลักกฎหมายต่างประเทศเกี่ยวกับความเป็นอิสระขององค์กรศาสนา เช่น หลัก Religious Autonomy ในคำพิพากษาคดี Watson v. Jones ที่ศาลสูงสุดสหรัฐอเมริกาได้วางแนวทางว่ารัฐไม่ควรแทรกแซงหรือถือกรรมสิทธิ์ทรัพย์สินศาสนาโดยตรง ผลการศึกษาเสนอว่า รัฐควรยึดถือเจตนารมณ์ของผู้บริจาคและหลักนิติธรรม โดยไม่ควรถือกรรมสิทธิ์ที่ดินพุทธมณฑล แต่ควรทำหน้าที่สนับสนุนและคุ้มครอง บทความเสนอให้มีการแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้อง จัดตั้งคณะกรรมการบริหารศาสนสมบัติกลาง และจัดทำทะเบียนศาสนสมบัติอย่างเป็นระบบ เพื่อคุ้มครองทรัพย์สินศาสนาให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายและหลักธรรม