การศึกษาภูมิปัญญางานหัตถกรรมเตยปาหนันสู่การจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของชุมชนลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา ตำบลแม่ทอม  อำเภอบางกล่ำ จังหวัดสงขลา

มนัสสวาส  กุลวงศ์; นุชเนตร  กาฬสมุทร์; ธิดาพร  เรืองเริงกุลฤทธิ์; สาลินี  ทิพย์เพ็ง; ชญาดา  เฉลียวพรหม

ผู้แต่ง

มนัสสวาส กุลวงศ์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย
นุชเนตร กาฬสมุทร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย
ธิดาพร เรืองเริงกุลฤทธิ์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย
สาลินี ทิพย์เพ็ง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย
ชญาดา เฉลียวพรหม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย

คำสำคัญ:

ภูมิปัญญาการจักสานเตยปาหนัน, การจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม, ชุมชนลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภาตอนล่าง, ตำบลแม่ทอม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญางานหัตถกรรมเตยปาหนันและศึกษารูปแบบการจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของชุมชนลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา ตำบลแม่ทอม รูปแบบวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ขั้นตอนการวิจัยโดยการเก็บรวบรวมข้อมูลจากภาคเอกสาร ข้อมูลภาคสนาม สังเกต สัมภาษณ์เชิงลึก เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง ผู้ให้ข้อมูลสำคัญคือสมาชิกวิสาหกิจชุมชนจักสานเตยปาหนันและสมาชิกวิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา จำนวน 19 คน นำแนวคิดภูมิปัญญาไทย แนวคิดนิเวศวิทยาวัฒนธรรมและแนวคิดการจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เป็นแนวทางการวิเคราะห์

ผลการศึกษาพบว่า 1) ชุมชนลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภามีภูมิปัญญาการจักสานเตยปาหนันตั้งแต่สมัยอยุธยา ที่ตั้งใกล้แหล่งน้ำมีต้นเตยเป็นจำนวนมากเอื้อต่อการทำจักสาน เพื่อใช้ในชีวิตประจำวันเป็นหลัก ใช้ในพิธีกรรม เมื่อมีผลผลิตเหลือจึงขายทั้งในชุมชนและที่ห่างไกลถึงรัฐเคดาห์ งานจักสานเตยปาหนันมีมาอย่างต่อเนื่องจนกระทั่งถนนไฟฟ้าเข้ามามีบทบาทในชีวิต คนรุ่นใหม่ไปทำงานนอกพื้นที่การทำงานจักสานลดน้อย ปัจจุบันชาวบ้านร่วมกันตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนจักสานเตยปาหนันโดยมีการจัดการร่วมกับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา 2) แนวทางการจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของชุมชนลุ่มน้ำคลองอู่ตะเภา มีแนวทางจัดการ 5 ด้าน คือ (1) ด้านทรัพยากร (2) ด้านการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย (3) ด้านลูกค้าและนักท่องเที่ยว (4) ด้านกิจกรรมการท่องเที่ยว (5) ด้านผลกระทบที่เกิดจากการท่องเที่ยว 3) สร้างกิจกรรมการท่องเที่ยวโดยจัดทำโปรแกรมการท่องเที่ยว แผนที่ท่องเที่ยว และสื่อประชาสัมพันธ์

เอกสารอ้างอิง

ณัฏฐพัชร มณีโรจน์. (2560). การจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทย นานาชาติ, 13(2), 25-46.

ทิพย์สุดา พุฒจร. (2556). การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนเพื่อการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน กรณีศึกษา ชุมชนสลักคอก จังหวัดตราด (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีนิพนธ์ สาขาวิชาพัฒนศึกษา). นครปฐม: มหาวิทยาลัยศิลปากร.

นัขนลิน อินทนุพัฒน์. (2563). ศักยภาพชุมชนเพื่อการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน กรณีศึกษาชุมชนอ่างเก็บน้ำลําพอก จังหวัดสุรินทร์. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 39(2), 61-73.

ภาณุพันธุวงศ์วรเดช สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยา. (2504). ชีวิวัฒน์. กรุงเทพฯ: องค์การค้าของคุรุสภา.

มนัสสวาส กุลวงศ์. (2561). พลวัตการประกอบสร้างความหมายของตลาดน้ำในคาบสมุทรสทิงพระ จังหวัดสงขลา (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีนิพนธ์). สงขลา: มหาวิทยาลัยทักษิณ.

มนัสสวาส กุลวงศ์ และแผน เอกจิตร. (2562). การศึกษาภาพสะท้อนสังคมวัฒนธรรมในลุ่มทะเลสาบสงขลากับการพัฒนาคู่มือการชมจิตรกรรมฝาผนังเพื่อการมีส่วนร่วมของชุมชนในการอนุรักษ์มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมท้องถิ่น กรณีศึกษาจิตรกรรมฝาผนังวัดคูเต่า อำเภอบางกล่ำ จังหวัดสงขลา. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ.

ยศ สันตสมบัติ. (2540). มนุษย์กับวัฒนธรรม (พิมพครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

วณิฎา ศิริวรสกุล และวัชรินทร์ อินทพรหม. (2559). การจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่การท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์วัฒนธรรม กรณีศึกษาตำบลเกาะเกิด อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 11(1), 42-49.

สันติภาพ ศิริวัฒนไพบูลย์. (2553). นิเวศวัฒนธรรม: การเรียนรู้ความสมดุลระหว่างวิทยาศาสตร์กับจิตวิญญาณ. อุดรธานี: มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี.

เอกวิทย์ ณ ถลาง และคณะ. (2546). ภูมิปัญญาท้องถิ่นกับการจัดการความรู้. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์พับลิชชิง.